Przekazywanie szkół publicznych podmiotom prywatnym przestaje wynikać z lokalnych potrzeb, lecz staje się sposobem na oszczędności w budżetach samorządów. W konsekwencji, skala tego zjawiska może doprowadzić do zmiany modelu systemu oświaty a także grozi naruszeniem konstytucyjnej zasady współistnienia sektora publicznego i prywatnego w oświacie. Na te problemy Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę resortu edukacji i prosi o pilną interwencję.

2 metody przekazywania szkół publicznych

Organ prowadzący szkołę publiczną tj. jednostka samorządu terytorialnego może:

przekazać szkołę podmiotowi prywatnemu na podstawie art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty; wówczas przekazana placówka kontynuuje działalność jako szkoła publiczna;
zlikwidować prowadzoną przez siebie szkołę na podstawie art. 59 ustawy o systemie oświaty i użyczyć lub wydzierżawić na preferencyjnych warunkach budynek wraz z wyposażeniem podmiotowi prywatnemu; utworzone w ten sposób placówki mogą działać jako szkołę publiczne prowadzone przez inne podmioty niż jst albo jako szkoły niepubliczne.

Zdaniem Rzecznik Praw Obywatelskich, rozwiązania te służą zapewnieniu dzieciom prawa do dobrej edukacji, jednakże pod warunkiem, że przekazanie szkoły w ręce prywatne wynika z woli lokalnej społeczności. Z informacji napływającej do Rzecznika wynika, że motywacją do przekazywania placówek coraz częściej jest chęć unikania stosowania Karty Nauczyciela i w konsekwencji zaoszczędzenia na oświacie.

Nadmierne przekazywanie szkół może prowadzić do naruszenia prawa do nauki

„Zmiana podmiotów prowadzących szkoły z publicznych na prywatne, zwłaszcza jeżeli skala zjawiska miałaby być znaczna, łączy się ze zmianą modelu systemu oświaty i może prowadzić do przyjęcia modelu sprzecznego z postanowieniami Konstytucji RP” - jak czytamy w wystąpieniu Rzecznika. W Konstytucji ukształtowana jest zasada współistnienia sektora publicznego i prywatnego w oświacie, która zapewnia możliwość skorzystania z placówek niepublicznych, ale gwarantuje też powszechną dostępność szkół publicznych. Odzwierciedleniem tej zasady jest zapis art. 17 ust. 2 i art. 14a ust. 2 ustawy o systemie oświaty, który ma gwarantować odpowiednie zagęszczenie sieci szkół publicznych tak, by droga uczniów do szkoły nie była zbyt daleka, gdyż im dalej szkoła jest położona, tym więcej czasu oraz nakładów finansowych trzeba zaangażować, by do niej dotrzeć.

Najlepsi nauczyciele będą uczyć tam, gdzie im najlepiej płacą

Wprowadzenie szczególnych warunków pracy i płacy dla nauczycieli szkół prowadzonych przez samorząd miały zachęcić zdolnych pedagogów do podjęcia pracy w szkole. Wyłączanie dużej grupy nauczycieli spod przepisów Karty Nauczyciela w wyniku przekazania szkoły spowoduje, że będą oni szukali pracy tam, gdzie otrzymują najlepszą płacę, co może spowodować, że wiele uczniów (szczególnie na terenach wiejskich) nie będzie miała zapewnionej odpowiedniej kadry nauczycielskiej.

Niezbędna jest pilna refleksja nad modelem systemu oświaty w Polsce

Rzecznik Praw Obywatelskich, dostrzega złożoność problemu i konieczność pozostawienia możliwości przekazywania szkół w ręce prywatne, gdy jest to jedyna szansa ich uchronienia przed definitywną likwidacją i pozbawienia społeczności lokalnej jakiejkolwiek placówki, jednakże zwróciła się do resortu edukacji o podjęcie pilnych działań w kierunku zmiany przepisów ustawy o systemie oświaty tak, by spełniały one swoją rolę a nie stanowiły pola do nadużyć. „Obecna sytuacja wymaga pilnej interwencji prawodawczej poprzedzonej refleksją na temat modelu systemu oświaty w Polsce” - podkreśliła Rzecznik Praw Obywatelskich w swoim wystąpieniu.

Źródło: