Brak informacji o liczbie członków związku zawodowego = brak konsultacji związkowych

Uprawnienia zakładowej organizacji związkowej przysługują organizacji zrzeszającej co najmniej 10. członków będących m.in. pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji (art. 25¹ ust. 1 ustawy o związkach zawodowych). Organizacja związkowa przedstawia co kwartał - według stanu na ostatni dzień kwartału - w terminie do 10. dnia miesiąca następującego po tym kwartale pracodawcy informację o łącznej liczbie członków tej organizacji, w tym liczbie członków zatrudnionych u danego pracodawcy (art. 25¹ ust. 2 ww. ustawy).

1. Związek zawodowy może później wykazać, że miał uprawnienia zakładowej organizacji związkowej

Dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazywało, że jeżeli pracodawca w zakreślonym terminie (10 dni po zakończeniu kwartału) nie uzyskał wymaganych informacji, ma prawo przyjąć, że od tej daty zakładowej organizacji związkowej nie przysługują już ustawowe uprawnienia. Nie wyłącza to jednak możliwości wykazania przez organizację związkową, że pomimo nieprzedstawienia pracodawcy wymaganych informacji w ustawowym terminie zrzeszała ona co najmniej 10. członków. (por. wyrok SN z 15 grudnia 2008 r., I PK 98/08, wyrok SN z 15 listopada 2006 r., I PK 135/06, wyrok SN z 19 kwietnia 2010 r., II PK 311/09).

2. Późniejsze wykazanie statusu zakładowej organizacji związkowej nie czyni czynności pracodawcy wadliwymi

W wyroku z 2011 r. Sądu Najwyższy uznał, że nieprzekazanie ww. informacji we wskazanym terminie uprawnia pracodawcę do przyjęcia wniosku, iż istniejąca u niego organizacja związkowa nie spełnia wymagań przewidzianych w art. 25¹¹ ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, a zatem że nie ma obowiązku współdziałania z nią przy rozwiązywaniu z pracownikami stosunku pracy (wyrok SN z 6 października 2011 r., III PK 17/11).

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Sądu Najwyższego z wnioskiem o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego: Jaki skutek wywołuje nieprzekazanie przez organizację związkową w terminie określonym art. 25¹ ust. 2 ustawy o związkach zawodowych pracodawcy informacji o łącznej liczbie członków tej organizacji? Rzecznik przychylił się do najnowszego orzecznictwa SN w tej sprawie stwierdzając, że „organizacja związkowa nie korzysta z uprawnień przysługujących zakładowej organizacji związkowej do czasu przedstawienia wymaganej informacji. Opieszałość organizacji związkowej, powodująca tym samym naruszenie przepisu art. 25¹ ust. 2 ustawy, nie może bowiem w żadnym stopniu skutkować ujemnymi konsekwencjami wobec pracodawcy, polegającymi na przerzucaniu na niego nieprzewidzianego prawem ryzyka zachowania organizacji związkowej w sposób sprzeczny z ustawą” (Wniosek RPO z 24 października 2012 r., RPO-714575-III/12/JP).

Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z 20 grudnia 2012 r. przychylił się do zdania Rzecznika Praw Obywatelskich oraz wyroku SN z 2011 r. i uznał, że pracodawca nie może ponosić negatywnych skutków niedopełnienia swoich obowiązków przez organizację związkową. W konsekwencji,  nie są wadliwe czynności podjęte przez pracodawcę bez wymaganego współdziałania z organizacją związkową, aż do dnia przedstawienia informacji o liczebności związku.