Zajęcia dydaktyczne z uczniami mogą prowadzić wyłącznie nauczyciele, czyli osoby z którymi nawiązano stosunek pracy lub (wyjątkowo w szkołach i przedszkolach niepublicznych) umowę cywilnoprawną. Obowiązek zatrudnienia nauczyciela wyklucza zatem możliwość prowadzenia zajęć wolontariuszowi. Ekspert wyjaśnia z czego to wynika.

Z artykułu dowiesz się:

Jak w świetle prawa oświatowego definiowane jest pojęcie nauczyciela?
Na jakiej podstawie dyrektor może powierzać prowadzenie zajęć dydaktycznych?
Dlaczego wolontariusz nie może prowadzić zajęć jako nauczyciel?

Wolontariusz może pracować na rzecz szkoły

Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie przewiduje w art. 42, że wolontariusze mogą wykonywać, na zasadach określonych w niniejszym rozdziale, świadczenia na rzecz:

organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 w zakresie ich działalności statutowej, w szczególności w zakresie działalności pożytku publicznego, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej,
organów administracji publicznej, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej,
jednostek organizacyjnych podległych organom administracji publicznej lub nadzorowanych przez te organy, z wyłączeniem prowadzonej przez te jednostki działalności gospodarczej,
podmiotów leczniczych w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej w zakresie wykonywanej przez nie działalności leczniczej

– zwanych dalej „korzystającymi”.

Opierając się na przywołanym przepisie należy stwierdzić, że wolontariusze mogą wykonywać świadczenia na rzecz szkół publicznych. Szkoły te są bowiem jednostkami organizacyjnymi podległymi organom administracji publicznej i w zakresie działalności oświatowej nie prowadzą działalności gospodarczej.

Nie oznacza to jednak, że przedmiotem wolontariatu może być wykonywanie jakichkolwiek zadań w szkole.

Nauczyciel, to osoba z kwalifikacjami zatrudniona w szkole

W celu ustalenia, czy możliwe jest prowadzenie przez wolontariusza zajęć dydaktycznych i faktyczne wypełnianie zadań nauczyciela konieczne jest uwzględnienie właściwych przepisów dotyczących działalności dydaktycznej.

Przede wszystkim należy wyjaśnić, że potoczne określenie „nauczyciel” nie jest tożsame z ustawowym pojęciem nauczyciela. To drugie zdefiniowane jest w Karcie Nauczyciela.

Zgodnie z art. 3 pkt 1 Karty Nauczyciela, ilekroć w ustawie jest mowa o nauczycielach bez bliższego określenia – rozumie się przez to nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w przedszkolach, szkołach i placówkach wymienionych w art. 1 ust. 1 ustawy.

Kiedy mówimy o zatrudnieniu, to również może wkraść się pewna nieścisłość wynikająca z tego, że potoczne określenie „zatrudnić kogoś” może być synonimem „zaangażowania kogoś do czegoś” w znaczeniu jakiegoś zajęcia. Tymczasem w znaczeniu prawnym „zatrudnić” oznacza nawiązać stosunek pracy. Jeśli chodzi o angażowanie nauczycieli do prowadzenia zajęć, to należy zauważyć, że Karta Nauczyciela przewiduje w art. 10a, że:

w przedszkolach, innych formach wychowania przedszkolnego, szkołach i placówkach, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 2, nauczycieli zatrudnia się na podstawie umowy o pracę, zgodnie z ustawą z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy;
w przypadku nauczycieli prowadzących zajęcia bezpośrednio z uczniami lub wychowankami w wymiarze nie wyższym niż 4 godziny tygodniowo, powierzenie prowadzenia tych zajęć może nastąpić również na innej podstawie niż umowa o pracę, jeżeli w treści łączącego strony stosunku prawnego nie przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy.
Nauczyciel prowadzący zajęcia na innej podstawie niż umowa o pracę, musi spełniać warunki, o których mowa w art. 10 ust. 5 pkt 3 i 4. Przepis art. 10 ust. 8a stosuje się odpowiednio.

Zasadą na gruncie Karty Nauczyciela konieczne jest zatrudnienie nauczyciela na podstawie stosunku pracy. Wyjątkowo można powierzyć prowadzenie zajęć na innej podstawie niż umowa o pracę, jeżeli w treści łączącego strony stosunku prawnego nie przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy.

Zauważyć też trzeba, że także Prawo oświatowe, definiując szkołę publiczną i niepubliczną poprzez określenie cech każdej z nich, wskazuje, że szkoła zatrudnia nauczycieli (art. 14 ustawy Prawo oświatowe). To z kolei naprowadza na stwierdzenie, że zatrudnienie jest podstawą angażowania do prowadzenia zajęć.

Warto wskazać, że ustawodawca przewidział także możliwość angażowania do prowadzenia niektórych zajęć w formie zatrudnienia osób, które nie są nauczycielami. Regulację w tym zakresie przewidziano w art. 15 ustawy Prawo oświatowe, o czym więcej piszemy w artykule:

Pracownik z art. 15 Prawa oświatowego – zasady zatrudniania, wymiar urlopu i wynagrodzenie

Dlaczego wolontariusz nie może prowadzić zajęć dydaktycznych jako nauczyciel?

Uwzględniając powyższe trzeba stwierdzić, że w obecnym stanie prawnym nie jest możliwe wykonywanie w szkole zadań nauczyciela bez nawiązania stosunku pracy. Oczywiście, z zastrzeżeniem ograniczonego wyjątku, kiedy możliwe jest powierzenie tych zadań na podstawie umowy cywilno-prawnej.

Możliwe jest natomiast prowadzenie przez wolontariuszy okazjonalnie zajęć dodatkowych na przykład dotyczących istotnych zagadnień społecznych czy związanych z realizacją misji szkoły.

Przepis art. 109 ust. 5 ustawy Prawo oświatowe dopuszcza wolontariuszy jedynie do udziału w prowadzeniu zajęć:

rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych,
prowadzonych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej,
zajęć rozwijających zainteresowania i uzdolnienia uczniów, w szczególności w celu kształtowania ich aktywności i kreatywności.

Obowiązkowe zajęcia edukacyjne muszą być realizowane przez nauczycieli posiadających wymagane kwalifikacje, zatrudnionych w ramach stosunku pracy

Patryk Kuzior