Nauczyciel może zezwolić uczniowi na samodzielny powrót do domu bezpośrednio po wyjściu uczniów np. do kina czy do muzeum, jeśli wewnętrzne przepisy dopuszczają taką możliwość. Powinno z nich wynikać, że podstawą zezwolenia jest złożone wcześniej przez rodziców oświadczenie, że dziecko samo wraca ze szkoły do domu za ich zgodą. W tym czasie ponoszą oni za dziecko całkowitą odpowiedzialność.

Opiekę nad uczniami sprawuje dyrektor i nauczyciele

Przepisy prawa wyraźnie i jednoznacznie określają zadania szkoły związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom oraz wskazują osoby zobowiązane do ich realizowania. Zgodnie z nimi w czasie, kiedy dzieci przebywają w szkole i uczestniczą w organizowanych przez nią zajęciach, tak w obiektach należących do niej, jak i poza nimi, opiekę nad uczniami sprawuje dyrektor szkoły i nauczyciele. To oni są odpowiedzialni za zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu w szkole oraz takich samych warunki uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez szkołę poza jej obiektami. Kluczową rolę w utrzymywaniu bezpieczeństwa na lekcjach, przerwach, zawodach sportowych, wycieczkach i wyjściach poza teren szkoły odgrywają nauczyciele.

Każde wyjście grupowe uczniów poza teren szkoły powinno być wpisane do prowadzonego w szkole rejestru zawierającego: datę, miejsce i godzinę wyjścia lub zbiórki uczniów, cel lub program wyjścia, miejsce i godzinę powrotu, imiona i nazwiska opiekunów, liczbę uczniów oraz podpisy opiekunów i dyrektora (§ 2a rozporządzenia MENiS z 31 grudnia 2002 r.). Wszyscy uczniowie powinni wrócić do szkoły pod opieką nauczyciela.

Oświadczenie i zgoda rodziców na samodzielny powrót

Po zakończonych zajęciach w szkole opiekę nad dzieckiem i odpowiedzialność za jego bezpieczeństwo powinni przejąć rodzice, którzy z mocy prawa zobowiązani są zapewnić dziecku należytą pieczę. Jeśli świadomie zdecydują, że dziecko będzie samodzielnie wracało do domu po zajęciach w szkole, powinni złożyć pisemne oświadczenie, że wyrażają na to zgodę i biorą całkowitą odpowiedzialność za jego bezpieczeństwo. Zobowiązanie rodziców do składania takich oświadczeń wynika z odpowiedzialności dyrektora i nauczycieli za bezpieczeństwo uczniów w czasie zajęć organizowanych przez szkołę oraz obowiązku współdziałania z rodzicami w zakresie opieki.

Ustalenia dotyczące obowiązku składania oświadczeń przez rodziców, treści takiego oświadczenia oraz sposobu informowania szkoły przez rodziców o swojej decyzji (np. pisemnie, za pośrednictwem dziennika elektronicznego) powinny być zapisane w odpowiednim dokumencie np. w statucie szkoły. Dyrektor powinien zawsze egzekwować od rodziców uczniów opuszczających samodzielnie szkołę składanie na piśmie oświadczeń o ustalonej treści i formie. Szkoła może opracować odpowiedni druk oświadczenia.

Szczegóły w przepisach wewnętrznych

Kwestia samodzielnego wychodzenia uczniów ze szkoły po zajęciach powinna być omówiona z rodzicami i uregulowana wewnętrznymi przepisami. Ryzyko, jakie wiąże się przebywaniem ucznia poza terenem szkoły bez nadzoru osoby dorosłej, wymaga określenia w nich:

przypadków, w których możliwy jest samodzielny powrót ucznia ze szkoły do domu, np. ostatnia w planie zajęć lekcja w danym dniu,
kryteriów, jakie brane będą pod uwagę przy wyrażaniu zgody na samodzielne wyjście ucznia do domu po zajęciach, np. wiek ucznia, stopień dojrzałości, możliwe zagrożenia,
dokumentu, na podstawie którego możliwe jest wyrażenie zgody na samodzielne wyjścia ucznia ze szkoły do domu.

Udzielanie przez nauczyciela zgody na samodzielne przejście ucznia ze szkoły do domu powinno być zależne od wieku ucznia ze względu m.in. na zagrożenie związane z uczestnictwem w ruchu drogowym.

Odpowiedzialność za zdarzenia poza szkoła ponoszą rodzice

Przepisy nie wskazują, w jakim wieku uczeń może samodzielnie pokonywać drogę ze szkoły do domu. W związku z tym, że dziecko wychodząc poza teren szkoły, staje się uczestnikiem ruchu drogowego, należy uwzględnić przepisy ustawy – Prawo o ruchu drogowym. Zgodnie z nimi dziecko w wieku do 7 lat może korzystać z drogi tylko pod opieką osoby, która osiągnęła wiek co najmniej 10 lat. Nie dotyczy to drogi przeznaczonej wyłącznie dla pieszych i strefy zamieszkania (art. 43 ustawy z 20 czerwca 1997 r.).

Zarówno rodzic, wyrażając zgodę na samodzielny powrót dziecka ze szkoły do domu, jak i nauczyciel zezwalając na wyjście ucznia ze szkoły bez nadzoru osoby dorosłej, powinni brać pod uwagę także stopień dojrzałości dziecka oraz możliwe zagrożenia. Rodzice, jako przedstawiciele ustawowi dziecka, mogą podejmować decyzje dotyczące samodzielnego powrotu dziecka ze szkoły, ale muszą mieć świadomość odpowiedzialności za jego bezpieczeństwo, kiedy szkoła przestanie sprawować nad nim opiekę. Po zezwoleniu uczniowi na samodzielne wyjście poza teren szkoły na prośbę i za zgodą rodzica, odpowiedzialność za zdarzenia poza szkoła ponoszą rodzice.

W sprawie samodzielnych powrotów uczniów do domu po zajęciach każda szkoła może wprowadzać własne regulacje i ograniczenia ze względów bezpieczeństwa. O treści zapisów decydują: dyrektor, nauczyciele i rodzice. W wykonywaniu swoich zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę dyrektor powinien współpracować z radą pedagogiczną i rodzicami (art. 68 ust. 6 UPO).

Przeczytaj również: