Wiele wskazuje na to, że nauczyciele, którzy nabędą prawo do wcześniejszej emerytury stracą na wysokości emerytury powszechnej. Zostaną bowiem pozbawieni rekompensaty za pracę w szczególnym charakterze i to nawet wtedy, gdy z tej emerytury nie skorzystają. Dlaczego wcześniejsza emerytura dla nauczycieli może w ogólnym rozrachunku okazać się niekorzystnym rozwiązaniem? Wyjaśnienie w artykule.

Wcześniejsza emerytura – poprawki Senatu

Pierwsi nauczyciele będą mogli skorzystać ze wcześniejszej emerytury od 1 września 2024 r. Prawdopodobne przesłanki nabycia prawa do tej emerytury zostały przedstawione w artykule: Wcześniejsze emerytury dla nauczycieli coraz bliżej’

Proces legislacyjny dotyczący przywrócenia wcześniejszej emerytury dla nauczycieli nadal trwa. Poprawki do ustawy zgłosił właśnie Senat. Zaproponowano, aby nauczyciele w trakcie wcześniejszej emerytury mogli podjąć pracę w szkole bez wymaganej zgody kuratora oświaty i także w wymiarze wyższym niż ½.

Rozszerzono także katalog uprawnionych do świadczenia kompensacyjnego o nauczycieli zatrudnionych w:

centrach kształcenia zawodowego i ustawicznego,
młodzieżowych domach kultury,
pałacach młodzieży,
szkolnych schroniskach młodzieżowych.

Senat zaproponował również wprowadzenie możliwości stałej pracy w szkole dla nauczycieli na świadczeniu kompensacyjnym. Czy te zmiany wejdą w życie? Czas pokaże.

Nauczyciele stracą rekompensatę do emerytury

Bez rozwiązania pozostaje jednak inny problem, który potencjalnie może objąć bardzo dużą liczbę nauczycieli. Chodzi tu konkretnie o osoby, które do końca 2008 r. wypracowały minimum 15 lat pracy „przy tablicy”. Otóż nabycie przez nich uprawnienia do wcześniejszej emerytury może pozbawić ich prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnym charakterze. Dotyczy to także przypadku, w którym nauczyciele nie przejdą na wcześniejszą emeryturę. To zaś przełożyłoby się na zauważalnie niższą wysokość emerytury powszechnej.

Jeżeli przepisy wejdą w życie w obecnie proponowanym kształcie, to nauczyciel, który nabędzie prawo do wcześniejszej emerytury (czyli będzie spełniał wszystkie ustawowe przesłanki) straci na wysokości emerytury powszechnej – niezależnie od tego czy na wcześniejszą emeryturę przejdzie czy też nie. Emerytura ta nie będzie już bowiem powiększona o rekompensatę czyli dodatek do kapitału początkowego.

Jak rozumieć nabycie prawa do emerytury

Prawo do rekompensaty reguluje art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych. Przepis ten wskazuje, rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przepisy te w art. 24 ust. 1 będą zaś odsyłać do nowego art. 88a Karty Nauczyciela, który ma regulować wcześniejszą emeryturę.

Warto przytoczyć tu stanowisko Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 23 marca 2022 r. (III AUa 850/21) zgodnie z którym: „prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do jego nabycia, ustanawia art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej. Regulację tę rozumie się natomiast w ten sposób, że jeżeli wszystkie przesłanki nabycia prawa do emerytury (lub renty) zostały spełnione, to prawo do świadczenia powstaje, nawet gdy nie został złożony wniosek o jego przyznanie.”

Oznacza to, że nabycie prawa do wcześniejszej emerytury nastąpi już w momencie spełnienia ustawowych przesłanek wskazanych w Karcie Nauczyciela, bez składania wniosku o tę emeryturę. I już wtedy nastąpi utrata prawa do rekompensaty.

Potrzebny nowy przepis

Czy można uniknąć tej negatywnej konsekwencji przywrócenia wcześniejszej emerytury? Wygląda na to, że nie. Jedynym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie przepisu, który zapewni wprost prawo do rekompensaty mimo nabycia prawa do wcześniejszej emerytury nauczycielskiej. Na to jednak się nie zanosi.