Dodatek wiejski dla nauczycieli - komu przysługuje

Nauczycielowi przysługuje odrębny dodatek w wysokości 10 % wynagrodzenia zasadniczego (nazywany dodatkiem wiejskim), jeżeli spełnia on następujące warunki:

• być zatrudnionym na terenach wiejskich lub w mieście do 5000 mieszkańców,
• posiadać kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela,
• w wymiarze co najmniej połowy tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć (art. 54 ust. 5, art. 91b ust. 1 Karty Nauczyciela).

W dalszej części artykułu przeanalizujemy każdy z tych warunków.

Dodatek wiejski przysługuje nauczycielowi zatrudnionym:

• na terenie wsi lub
• w mieście liczącym do 5000 mieszkańców.

W przypadku wsi nie ma znaczenia liczba mieszkańców, lecz status miejscowości, w której jest położona szkoła. Innymi słowy, sam fakt zatrudnienia w szkole lub placówce położonej na terenie wsi uprawnia nauczyciela do dodatku wiejskiego.

Natomiast w przypadku szkoły zlokalizowanej w mieści dodatek wiejski należy się tylko w przypadku, gdy miasto to liczy sobie nie więcej niż 5 000 mieszkańców. Jak ustalić liczbę mieszkańców miejscowości? W praktyce należy posłużyć się aktualnymi danymi GUS. Oznacza to, że w przypadku wzrostu liczby mieszkańców miasta powyżej tej liczby należy zaprzestać wypłaty dodatku wiejskiego niezwłocznie po powzięciu informacji o takiej zmianie.

Co istotne, dodatku wiejskiego nie wypłaca się w szkołach i placówkach prowadzonych przez inne podmioty niż jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej – publicznych i niepublicznych.

Przepis art. 54 ust. 5 Karty Nauczyciela regulujący dodatek wiejski posługuje się sformułowaniem „zatrudniony” a nie „wykonujący pracę”. Oznacza to, że decydujące dla ustalenia, czy nauczycielowi należy się dodatek wiejski, jest to, gdzie zlokalizowany jest pracodawca nauczyciela czyli szkoła, przedszkole, placówka albo ich zespół.

Do dodatku wiejskiego uprawniony jest wyłącznie nauczyciel zatrudniony zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami. Oznacza to, że dodatku nie otrzyma nauczyciel zatrudniony na podstawie:

• art. 10 ust. 9 Karty Nauczyciela (bez kwalifikacji, za zgodą kuratora oświaty),
• art. 10 ust. 3 Karty Nauczyciela (bez przygotowania pedagogicznego).

Dodatek wiejski jest wypłacany co do zasady jedynie w szkole, w której nauczyciel jest zatrudniony w wymiarze co najmniej połowy tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Od tej reguły przewidziano jednak istotny wyjątek dotyczący zatrudnienia w więcej niż jednej szkole.

Jeśli nauczyciel pracuje w więcej niż jednej szkole zlokalizowanej na wsi lub w mieście do 5000 mieszkańców, przy czym:

• w żadnej ze szkół nie ma wymiaru ½,
• łączny wymiar zajęć ze wszystkich szkół zlokalizowanych na wsi lub w mieście do 5000 mieszkańców wynosi co najmniej ½,

wówczas nauczyciel otrzyma dodatek wiejski w każdej ze szkół.

Dodatek wiejski został ustalony na poziomie 10% wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela. Jest to więc pochodna wynagrodzenia zasadniczego przysługującego danemu nauczycielowi, w zależności od jego:

• stopnia awansu zawodowego,
• poziomu wykształcenia,
• wymiaru zajęć.

Wiemy już, że dodatek – wbrew swojej nazwie – nie jest dodatkiem do wynagrodzenia. Jest to inne świadczenie pieniężne niebędące wynagrodzeniem, które nie jest powiązane z wykonywaniem pracy. Oznacza to, że do dodatku wiejskiego nie stosuje się art. 39 Karty Nauczyciela dotyczącego terminu wypłaty. Dodatek wiejski nie musi być więc wypłacany z góry. O terminie jego wypłaty decyduje pracodawca.

Konsekwentnie do dodatku nie stosuje się reguły zmiany wysokości wynagrodzenia z początkiem kolejnego miesiąca. Tym samym w przypadku zatrudnienia lub rozwiązania stosunku pracy w trakcie miesiąca dodatek wiejski wypłaca się proporcjonalnie za okres zatrudnienia w tym miesiącu.

Dodatek wiejski nie jest powiązany z okresem faktycznego wykonywania pracy. Dlatego przysługuje on także w czasie nieobecności, w tym:

• zwolnienia lekarskiego, świadczenia rehabilitacyjnego,
• urlopu dla poratowania zdrowia,
• urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, wychowawczego,
• urlopu opiekuńczego,
• zwolnień od pracy,
• stanu nieczynnego,
• zawieszenia w obowiązkach służbowych (przy czym w przypadku zmniejszenia wynagrodzenia zasadniczego w czasie zawieszenia redukcji podlega także sam dodatek),
• strajku.

W związku z tym, że dodatek wiejski nie jest składnikiem wynagrodzenia nauczycieli, nie uwzględnia się go w podstawie wymiaru:

• wynagrodzenia i ekwiwalentu urlopowego,
• nagrody jubileuszowej,
• dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

Choć dodatek wiejski nie wchodzi do nauczycielskiej pensji, to jednak stanowi przychód pracownika. Jako taki podlega więc opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Podlega on również składkom ZUS.

Niemniej jednak dodatek wiejski nie jest oskładkowany w czasie nieobecności nauczyciela z powodu:

• zwolnienia lekarskiego i świadczenia rehabilitacyjnego,
• urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego,
• urlopu wychowawczego.

W tym czasie od dodatku nie odprowadza się składek ZUS. Z podstawy wymiaru składek wyłączone są bowiem składniki wynagrodzenia i inne świadczenia, do których pracownik ma prawo w okresie:

• pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy,
• zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego,
• świadczenia rehabilitacyjnego

w myśl przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku. Analogiczna regulacja dotyczy urlopu wychowawczego.