Pytanie: Czy nauczycielowi za brak reakcji na zgłoszenie o przemoc rówieśniczą grozi odpowiedzialność dyscyplinarna?

Odpowiedź: Tak. Każdy nauczyciel może ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną za niewykonywanie lub nienależyte wykonywanie obowiązków pracowniczych przypisanych do jego stanowiska (art. 75 ust. 1 Karty Nauczyciela). Jednym z kluczowych obowiązków nauczyciela jest rzetelne realizowanie zadań związanych z powierzonym stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły:

dydaktyczną,
wychowawczą,
opiekuńczą.

Uwzględnia się tu także zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę (art. 6 pkt 1 Karty Nauczyciela).

Niewątpliwie brak reakcji nauczyciela na zgłoszenie przemocy rówieśniczej (lub innego zdarzenia godzącego w dobro ucznia) za pośrednictwem aplikacji RESQL jest zaniedbaniem obowiązków związanych z bezpieczeństwem ucznia. W konsekwencji nauczyciel może ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną.

Co więcej, jeżeli zaniechanie nauczyciela godzi w prawa lub dobro niepełnoletniego ucznia, prawdopodobieństwo poniesienia odpowiedzialności dyscyplinarnej zauważalnie rośnie. W takim przypadku dyrektor ma bowiem prawny obowiązek zgłoszenia podejrzenia popełnienia czynu dyscyplinarnego do rzecznika dyscyplinarnego nauczycieli działającego przy kuratorze oświaty (art. 75 ust. 2a Karty Nauczyciela).

Jak zatem rozumieć brak reakcji nauczyciela na zgłoszenie przemocy rówieśniczej w RESQL? W kontekście odpowiedzialności dyscyplinarnej będzie to przede wszystkim niezgłoszenie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa godzącego w dobro dziecka do organów ścigania (Policji, prokuratury). W szczególności chodzi tu o:

przemoc fizyczną i psychiczną (art. 216 Kodeksu karnego),
znęcanie się (art. 207 Kodeksu karnego)
zgwałcenie, molestowanie seksualne (art. 197 Kodeksu karnego),
seksualne wykorzystanie zależności (art. 199 Kodeksu karnego),
seksualne wykorzystanie małoletniego (art. 200 Kodeksu karnego),
groźby karalne (art. 190 Kodeksu karnego),
nękanie czyli tzw. stalking (art. 190a Kodeksu karnego),
kradzież i rozbój (art. 278, art. 280 Kodeksu karnego).

Obowiązek informowania organów ścigania o podejrzeniu popełnienia przemocy w rodzinie wynika też z art. 12 ust. 1 o przeciwdziałaniu przemocy domowej.

Nauczyciel ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną wyłącznie za czyny zawinione - zarówno działania jak i zaniechania. W przypadku przemocy rówieśniczej nauczyciel może odpowiadać dyscyplinarnie, gdy:

celowo, świadomie, bądź przez niedbalstwo nie reaguje mimo zgłoszenia przemocy rówieśniczej ze strony konkretnej osoby,
nie reaguje, choć jest w stanie samodzielnie ustalić, od kogo pochodzi zgłoszenie (np. wywnioskować z kontekstu), mimo że jest ono anonimowe.

Odpowiedzialność dyscyplinarna może wystąpić w obydwu ww. przypadkach. Nie można natomiast przypisać nauczycielowi odpowiedzialności, jeżeli jego zachowanie nie było zawinione.

Przykład: Nauczyciel otrzymuje anonimowe zgłoszenie dotyczące przemocy rówieśniczej. Jeżeli z całokształtu okoliczności jest w stanie wywnioskować, kto może być autorem zgłoszenia (np. z opisu zdarzenia bądź w oparciu o dotychczasową wiedzę o danym dziecku), wówczas z całą pewnością powinien podjąć działania, do których został zobligowany. Natomiast jeśli nauczyciel nie jest w stanie ustalić autora zgłoszenia, wówczas adekwatnym rozwiązaniem jest przekazanie uniwersalnego komunikatu zwrotnego. Może on brzmieć następująco: „Nie jesteś bezbronny i zawsze możesz na mnie liczyć. Im więcej informacji udzielisz mi na temat zdarzenia, tym bardziej będę mógł Ci pomóc. Nie zapominaj, że zawsze możesz zadzwonić na linię wsparcia (…) lub poprosić o pomoc zaufaną dorosłą osobę.”. W takim przypadku nauczyciel, który wyśle taki komunikat, nie będzie odpowiadał dyscyplinarnie, ponieważ podjął wszelkie możliwe działania zmierzające do zapewnienia bezpieczeństwa uczniowi. Jednocześnie w takim przypadku nauczyciel powinien każdorazowo informować o takim zgłoszeniu dyrektora, który w krytycznych przypadkach powinien ustalić z administratorem systemu, czy istnieje możliwość ustalenia tożsamości zgłaszającego.

Nie można także zapominać, że nauczyciel podlega 40-godzinnemu tygodniowemu czasowi pracy. Nie może być więc zobligowany do wglądu w aplikację przez 24 godziny na dobę. Nie powinien być więc pociągnięty do odpowiedzialności dyscyplinarnej za brak reakcji na zdarzenie zgłoszone poza godzinami wyznaczonymi przez dyrektora (mieszczącymi się w 40-godzinnym czasie pracy).

Zachęcamy do zapoznania się z nowoczesną aplikacją wspierającą szkoły w rozwiązywaniu problemów przemocy rówieśniczej RESQL: https://resql.pl/. System RESQL jest partnerem Portalu Oświatowego i portalu ePedagogika.