„Nauczyciel otrzyma wynagrodzenie ponad 9,5 tys. zł”, „Nauczyciel pracuje tylko 18 godzin”, „Każdy nauczyciel ma urlop przez całe ferie i wakacje” – to najczęściej powtarzane mity o zawodzie nauczyciela. Mają one wspólną cechę – mijają się z prawdą. Niestety są one powielane zwłaszcza w mediach społecznościowych co wpływa na postrzeganie zawodu nauczyciela w społeczeństwie. Jak jest w rzeczywistości? W artykule rozprawiamy się z najpopularniejszymi mitami o pracy nauczyciela.

Mit nr 1: „W 2024 r. nauczyciel będzie otrzymywał wynagrodzenie w wysokości ponad 9,5 tys. zł”

Często powielanym mitem na temat zawodu nauczyciela jest twierdzenie, że wszyscy nauczyciele dyplomowani po podwyżkach w 2024 r. będą zarabiali powyżej 9 500 zł. Nie znamy jeszcze ostatecznych kwot podwyżek, niemniej jednak warto wskazać, z czego to wynika. System wynagradzania nauczycieli jest oparty na parametrze średniego wynagrodzenia na poszczególnych stopniach awansu zawodowego. Parametr ten jest pochodną kwoty bazowej ustalanej corocznie w ustawie budżetowej. Kwota ta w 2024 r. ma wynieść 5 176,02 zł. Parametr średniego wynagrodzenia zgodnie z art. 30 ust. 3 Karty Nauczyciela wynosi:

nauczyciela początkującego - 120%,
nauczyciela mianowanego - 144%,
nauczyciela dyplomowanego - 184%

kwoty bazowej.

Parametru średniego wynagrodzenia nie należy jednak utożsamiać z rzeczywistym wynagrodzeniem przysługującym nauczycielom, choć podwyższenie tego parametru znamionuje również podwyżki wynagrodzenia. Pensja ta składa się z różnych składników, a jej wysokość zależy od okoliczności konkretnego przypadku.

Średnie wynagrodzenie nauczyciela jest parametrem wykorzystywanym w analizie wydatków na wynagrodzenia nauczycieli, ale NIE JEST rzeczywistym wynagrodzeniem nauczyciela.

Składniki wynagrodzenia	Objaśnienie
wynagrodzenie zasadnicze	Jego wysokość zależy od: stopnia awansu zawodowego, poziomu wykształcenia (kwalifikacji nauczyciela), wymiaru zajęć. Nie znamy jeszcze stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli w 2024 r. W oparciu o doniesienia medialne możemy jedynie przypuszczać, że stawki te wyniosą dla nauczyciela o wyższym poziomie wykształcenia w stopniu: początkującego (kontraktowego) - 4 908 zł, mianowanego - 5 057 zł, dyplomowanego - 5 915 zł. Będą to stawki brutto, a nie do ręki. Więcej na ten temat w artykule: Podwyżki dla nauczycieli i pracowników samorządowych w 2024 r. – nowe informacje
dodatek za wysługę lat	Wysokość dodatku zależy od: wymiaru zajęć, stażu pracowniczego (jest wypłacany w wysokości od 3% do 20% wynagrodzenia zasadniczego, za każdy pełny rok pracy, począwszy od czwartego roku pracy). Przeczytaj także: Dodatek za wysługę lat w więcej niż jednej szkole
dodatek funkcyjny	Przysługuje wyłącznie nauczycielom sprawującym określone funkcje: kierownicze, wychowawcy klasy, opiekuna oddziału przedszkolnego, doradcy metodycznego lub nauczyciela-konsultanta, mentora. Jego wysokość precyzuje regulamin wynagradzania nauczycieli przyjęty przez organ prowadzący (w przypadku wychowawcy klasy od 2019 r. musi być to minimum 300 zł). Więcej o dodatku funkcyjnym przeczytasz tutaj>>
dodatek motywacyjny	Jest on przyznawany z w związku z oceną pracy, według kryteriów i w wysokości wskazanej w regulaminie wynagradzania nauczycieli. Nie każdy nauczyciel taki dodatek otrzymuje. Więcej na ten temat w artykule: Dodatek motywacyjny nauczyciela – 11 pytań i odpowiedzi
dodatki za trudne i uciążliwe warunki pracy	Są to dodatki przysługujące wyłącznie nauczycielom wykonującym obowiązki służbowe określone w § 8 i 9 rozporządzenia MENiS z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy.
wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw	Otrzymują je nauczyciele realizujący godziny powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Zasady obliczania tego wynagrodzenia przewiduje regulamin wynagradzania nauczycieli.

Czy to możliwe, by nauczycielowi dyplomowanemu przysługiwały w 2024 r. zarobki brutto powyżej 9,5 tys. zł? Teoretycznie tak, ale poza wynagrodzeniem zasadniczym w kwocie 5 915 zł musiałby on zarobić blisko 3 600 zł w samych dodatkach i w wynagrodzeniu za godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa.

Przykład Można sobie wyobrazić nauczyciela dyplomowanego z dodatkiem za wysługę lat w pełnej wysokości 20%, bardzo wysokim dodatkiem funkcyjnym, motywacyjnym i jednocześnie dodatkami za warunki pracy, a do tego realizującego godziny ponadwymiarowe i to w maksymalnym możliwym wymiarze. Takiego przypadku nie można wykluczyć, ale wydaje się on dość abstrakcyjny.

Przedstawmy zatem znacznie bardziej realistyczny wariant.

Przykład Nauczyciel dyplomowany zatrudniony w pełnym wymiarze zajęć w 2024 r.:

jest wychowawcą klasy,
realizuje 5 godzin ponadwymiarowych,
ma ponad 20-letni staż.

W związku z tym nauczycielowi będzie przysługiwało:

wynagrodzenie zasadnicze - 5 915 zł,
dodatek za wysługę lat – 1 183 zł,
dodatek funkcyjny – 350 zł (wg regulaminu wynagradzania),
wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe – 395 zł

w sumie 7 843 zł brutto (nie do ręki).

Reasumując, nie jest prawdą stwierdzenie, że po podwyżkach w 2024 r. wszyscy albo większość nauczycieli dyplomowanych będzie zarabiała powyżej 9 500 zł.

Mit nr 2: „Czas pracy nauczyciela to tylko 18 godzin tygodniowo”

Kolejnym stereotypem jest twierdzenie o jedynie 18 godzinach pracy nauczyciela w tygodniu. Problematyka czas pracy nauczyciela jest skomplikowana. Czas pracy tej grupy zawodowej ma bowiem po części zadaniowy charakter. W ramach czasu pracy nauczyciela mieszczą się:

zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz (tzw. pensum, którego wymiar uregulowany jest w art. 42 Karty Nauczyciela, ewentualnie godziny ponadwymiarowe);
inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów;
zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.

W istocie wymiar zajęć nauczyciela szkoły wynosi 18 godzin, ale jest to jedynie jego pensum. Poza pensum nauczyciel realizuje liczne obowiązki w ramach kategorii nr 2 i 3 m.in.:

uczestnictwo w radach pedagogicznych,
kontakt z uczniami i rodzicami w ramach godzin dostępności (a w praktyce nie tylko),
przygotowywanie się do zajęć,
sprawdzanie prac,
wypełnianie dokumentacji nauczania,
uczestnictwo w szkoleniach i inne doskonalenie zawodowe.

Część tych zadań realizowana jest poza szkołą. Nadal jednak są to obowiązki służbowe uwzględniane w czasie pracy nauczyciela.

To wszystko składa się na 40-godzinny tygodniowy czas pracy nauczyciela (w przypadku nauczycieli zatrudnionych w niepełnym wymiarze ta norma jest proporcjonalnie niższa).

Mit nr 3: „W rzeczywistości nauczyciel pracuje nie dłużej niż do godz. 15.00”

Co ciekawe, nauczyciele nie podlegają dobowej normie czasu pracy. Nie jest więc prawdą twierdzenie, że nauczyciele w każdym przypadku kończą pracę o godz. 15.00 albo nawet wcześniej. Może bowiem okazać się, że nauczyciel pozostanie w szkole nawet do godzin wieczornych.

Przykład Nauczyciel w danym dniu miał do zrealizowania 7 godzin dydaktycznych. Następnie musiał pozostawać w gotowości do konsultacji z uczniami w trakcie godziny dostępności. W dalszej kolejności uczestniczył w 2-godzinnej radzie pedagogicznej. W efekcie nauczyciel rozpoczął pracę o godz. 8.00, a skończył o godz. 18.00.

Mit nr 4: „Nauczyciel musi być dostępny dla rodzica przez 24 godziny na dobę.”

Z drugiej strony czas pracy nauczyciela, choć w pewnym zakresie zadaniowy, nie jest nieograniczony. Błędne jest mniemanie, że rodzice i uczniowie mogą oczekiwać od nauczyciela dostępności przez 24 godziny na dobę. Jak już wskazaliśmy, czas pracy nauczyciela nie może bowiem przekraczać 40 godzin tygodniowo. Nauczyciel – tak jak każdy inny pracownik – również musi mieć zapewniony odpoczynek od pracy.

Właściwą praktyką jest określenie w danej szkole nie tylko form kontaktu z rodzicami i uczniami, ale też czasu tych konsultacji. Temu m.in. mają służyć wspomniane już godziny dostępności.

Mit nr 5: „Nauczyciel ma przerwy w pracy co 45 minut”

Pomiędzy zajęciami nauczyciele odbywają dyżury w trakcie przerw międzylekcyjnych. W tym czasie sprawują oni opiekę nad uczniami. Nie jest to więc dla nauczycieli czas przerwy w pracy. Nauczyciele korzystają z przerw w pracy na takich samych zasadach, jak inni pracownicy oświaty. Jeśli ich dobowy czas pracy wynosi:

co najmniej 6 godzin – mają prawo do 1 przerwy trwającej co najmniej 15 minut;
więcej niż 9 godzin - mają prawo do 2 przerwy trwających co najmniej 15 minut;
więcej niż 16 godzin – mają prawo do 3 przerw trwających co najmniej 15 minut.

Mit nr 6: „Każdy nauczyciel ma urlop przez całe wakacje i ferie zimowe”

Wymiar urlopu wypoczynkowego nauczycieli jest zróżnicowany. W istocie nauczyciele szkół feryjnych (z wyjątkiem kadry kierowniczej) korzystają z urlopu wypoczynkowego przez cały okres ferii zimowych i wakacji, a więc znacznie dłużej niż pozostali pracownicy. Z drugiej strony:

nie mogą oni skorzystać z urlopu wypoczynkowego w innym terminie (z wyjątkiem odbierania tzw. urlopu uzupełniającego),
nie mają prawa do 4 dni urlopu na żądanie,
mogą zostać w określonym zakresie zobligowani do wykonywania pracy podczas urlopu i to bez żadnej rekompensaty.

Można więc powiedzieć, że dłuższy wymiar urlopu w szkołach feryjnych jest nie tylko konsekwencją kwestii organizacyjnych, ale też ma za zadanie rekompensować nauczycielom szkół feryjnych ograniczenia co do terminu korzystania z urlopu.

Z kolei nauczyciele szkół i placówek nieferyjnych, a także nauczyciele pełniący funkcje kierownicze mają prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych (proporcjonalnie do wymiaru zajęć) w okresach wskazanych w planie urlopów. Urlop taki jest krótszy niż okres ferii zimowych i wakacji i nie musi przypadać w tym czasie.

Mit nr 7: „Każdy nauczyciel ma urlop wypoczynkowy także w przerwach świątecznych”

Przerwy świąteczne wbrew powszechnemu mniemaniu nie są okresem wolnym od pracy dla nauczycieli ani też okresem urlopowym. W tym czasie nauczyciele wprawdzie nie prowadzą zajęć, ale wykonują inne obowiązki służbowe albo przynajmniej pozostają w gotowości do pracy.

Korzystanie z urlopów wypoczynkowych w tym okresie jest możliwe jedynie w dwóch przypadkach:

urlop nieferyjny – jeżeli zostanie na ten okres udzielony zgodnie z planem urlopów,
urlop feryjny – jedynie jako urlop uzupełniający w przypadku jego niewykorzystania w czasie ferii zimowych i wakacji.