MEN: 10% szkół łamie prawo przy wyborze podręczników

Ministerstwo Edukacji Narodowej zleciło w kwietniu 2013 r. kuratorom oświaty przeprowadzenie kontroli doraźnych w związku otrzymanymi sygnałami, z których wynikało, że dyrektorzy niektórych szkół podejmują zobowiązania do korzystania z publikacji danego wydawnictwa w zamian za przekazanie szkole różnego rodzaju sprzętu dydaktycznego. Kontrole doraźne zostały przeprowadzone przez większość kuratorów oświaty w okresie maj-czerwiec br., w dwóch kuratoriach (podlaskie i śląskie) kontrole były prowadzone w marcu br.

1. samodzielności wyboru podręcznika przez nauczyciela, w tym również ewentualnych umów zawartych przez szkołę z wydawcami podręczników szkolnych;
2. przesłanek wyboru podręcznika przez nauczyciela;
3. wyboru podręcznika z wykazu podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego prowadzonego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania;
4. podania przez dyrektora szkoły do publicznej wiadomości, do dnia 15 czerwca, zestawu podręczników, które będą obowiązywać od początku następnego roku szkolnego;
5. działań organizacyjnych podjętych przez dyrektora szkoły umożliwiających obrót używanymi podręcznikami na terenie szkoły.

Łącznie zostało skontrolowanych 935 szkół, w tym 538 szkół podstawowych, 269 gimnazjów, 128 szkół ponadgimnazjalnych. Wyniki przeprowadzonych kontroli doraźnych przedstawiają się następująco:

1. w nieznacznej części skontrolowanych szkół nie wszystkie podręczniki wymienione w szkolnym zestawie podręczników znajdowały się w wykazie MEN. W takich przypadkach dyrektorom szkół wydano stosowne zalecenia;
2. z deklaracji dyrektorów szkół wynika, że najczęściej wymienianymi przesłankami, którymi kierują się nauczyciele przy wyborze podręczników, są:
   • dostosowanie do możliwości i potrzeb uczniów,
   • zróżnicowany poziom trudności zadań i ćwiczeń umożliwiający indywidualizację pracy z uczniami,
   • różnorodność proponowanych ćwiczeń i zadań dla ucznia,
   • załączenie do podręcznika materiałów dydaktycznych w formie elektronicznej (multimedia),
   • dostępność dodatkowych materiałów dla nauczycieli, np. propozycje scenariuszy lekcji, płyty DVD z materiałami filmowymi,
   • spójność podręcznika z wybranym przez nauczyciela programem nauczania,
   • możliwość systematycznego powtarzania materiału przez uczniów i samodzielnej pracy np. dzięki zamieszczonym testom do samokontroli, odpowiedziom do zadań
   • promocja przez wydawnictwo,
   • kryteria materialne (cena);
   • w zdecydowanej większości szkół dyrektorzy podali do publicznej wiadomości, do dnia 15 czerwca, zestaw podręczników, które będą obowiązywać od początku następnego roku szkolnego; w przypadku ogłoszenia zestawu z przekroczeniem ustawowego terminu dyrektorom wydano zalecenia.
   • w zdecydowanej większości skontrolowanych szkół dyrektorzy podjęli działania umożliwiające obrót używanymi podręcznikami. Najczęściej wymienianymi formami obrotu używanymi podręcznikami są kiermasze książek.

• w 311 szkołach stwierdzono przypadki zawarcia z wydawcami podręczników szkolnych umów użyczenia, darowizny, porozumienia lub innych, których przedmiotem był różnego rodzaju sprzęt elektroniczny, komputerowy, multimedialny - umowy nie zawierały zobowiązań dotyczących wyboru bądź korzystania z określonych podręczników;
• w 102 szkołach stwierdzono przypadki zawarcia umów z wydawcami podręczników szkolnych, w których szkoły zobowiązały się do wyboru bądź korzystania z określonych podręczników.

Ministerstwo Edukacji Narodowej stanowczo podkreśla, iż wybór podręcznika nie może być uzależniony od otrzymania jakichkolwiek dóbr materialnych oferowanych przez wydawnictwa. Tego typu praktyki są niezgodne z prawem. Przy wyborze podręcznika nauczyciel musi kierować się wyłącznie przesłankami dydaktycznymi oraz potrzebami i możliwościami uczniów, którzy będą z tego podręcznika korzystać

Ponieważ zgodnie z art. 34a ust. 1 i 2 ustawy o systemie oświaty prawidłowość pozyskiwania i gospodarowania przez szkołę mieniem otrzymanym w drodze różnego rodzaju umów (np. darowizny) podlega kontroli organu prowadzącego szkołę (w przypadku szkoły samorządowej - wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty powiatu lub marszałka województwa), który sprawuje nadzór nad jej działalnością w zakresie spraw finansowych i administracyjnych, w wyniku przeprowadzonych kontroli doraźnych, w zależności od ustaleń kontroli, kuratorzy oświaty:

1. wystąpili do organów prowadzących szkoły o zbadanie sprawy, zgodnie z kompetencjami wynikającymi z art. 34a ust. 1 i 2 ustawy o systemie oświaty;
2. wydali zalecenia dyrektorom szkół dotyczące niepodejmowania działań i zobowiązań, które ograniczają prawo nauczycieli do wyboru podręcznika.

Działania podejmowane przez Ministra Edukacji Narodowej oraz kuratorów oświaty, przyczyniły się niewątpliwie do podniesienia świadomości prawnej dyrektorów szkół i nauczycieli, jak również organów prowadzących szkoły, jeżeli chodzi o konsekwencje podejmowania różnego rodzaju zobowiązań związanych z wyborem podręczników.

Działania te będą kontynuowane, dlatego też kuratorzy oświaty zostali zobowiązani do dalszego prowadzenia działań, które przyczynią się do podniesienia świadomości prawnej dyrektorów szkół i nauczycieli, jak również organów prowadzących szkoły jeżeli chodzi o:

1. wybór podręczników przez nauczycieli,
2. konsekwencje podejmowania różnego rodzaju zobowiązań związanych z wyborem podręczników.

Źródło:

• Strona internetowa Ministerstwa Edukacji Narodowej (www.men.gov.pl).