Człowiek 2.0

Na początek warto dokładnie obejrzeć prawdziwy ludzki mózg. Należał on do 63-letniego mężczyzny, u którego rozpoznano chorobę Alzheimera. Jego ostatnią wolą było oddanie mózgu do celów naukowych oraz badawczych, a konkretnie do tzw. banku mózgów, prowadzonego przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Dzięki uprzejmości Instytutu preparat trafił do Kopernika. Obserwując mózg, uczniowie mogą spróbować sobie wyobrazić, że tę niewielką strukturę buduje około 86 miliardów neuronów i 110 miliardów innego typu komórek. To prawie tyle, ile jest gwiazd w Drodze Mlecznej! Aż 70 miliardów neuronów zlokalizowanych jest w małej, niepozornej i lekko schowanej pod półkulami części – w móżdżku, który stanowi jedynie 10% masy całego organu. Najbardziej widoczna część mózgu to pofałdowana kora mózgowa, stanowiąca ok. 80% jego masy. Po obserwacji „z zewnątrz”, po prostu trzeba wybrać się w wirtualną podróż do wnętrza mózgu. Umożliwia to eksponat „Brain Odyssey”. Zanurzając się coraz głębiej, można obserwować działanie struktur mózgu i budujących je komórek, synaps, dzięki którym się komunikują oraz białek i substancji chemicznych, w oparciu o które działają. To także spotkanie z pamięcią i emocjami oraz mechanizmami, ułatwiającymi nam podejmowanie decyzji i działań. Kiedy już wiadomo, jak to wszystko działa, warto przetestować moc swojego mózgu. Instalacja „Proteus 3.5” wyposażona jest w interfejs mózg-komputer, pozwalający na interakcję z obrazem. Po założeniu opaski EEG, komputer może odczytać i rozpoznać wzorce aktywności elektrycznej mózgu oraz modyfikować obraz. Wiele uszkodzeń ciała można dzisiaj łagodzić i rekompensować stosując odpowiednio dobrane protezy i wszczepy. Uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, w tym mózgu, nie są na tym polu wyjątkiem. Przy jednym z eksponatów można obejrzeć elektrody do głębokiej stymulacji mózgu i implant ślimakowy.

Od opublikowania sekwencji ludzkiego genomu mija dwadzieścia lat. Jeden z eksponatów na wystawie „Przyszłość jest dziś” to regał pełen książek, który pomaga wyobrazić sobie, jaki ogrom informacji mieści się w DNA jednej ludzkiej komórki. W probówce obok można na własne oczy zobaczyć kwas deoksyrybonukleinowy. To mały, biały kłaczek wyizolowany z krwi. Nasza księga życia ma wiele tajemnic i niespodzianek. Okazało się, że genom człowieka zawiera niespodziewanie niewiele genów kodujących białka (około 20 tysięcy), w porównaniu np. do bakterii (np. trochę powyżej 4 tysięcy dla Escherichia coli). Zajmują one jedynie 2% DNA człowieka. Nie w liczbie genów zatem skrywa się sekret człowieczeństwa. Proste myślenie „jeden gen – jedna cecha” odrzucono. Zdecydowana większość cech jest kodowana przez dziesiątki, a nawet setki genów. Misja odkrywania tajemnic DNA nadal trwa.  

Skąd o wystawie o przyszłości wziął się neandertalczyk? Zetknęliśmy się około 60 tysięcy lat temu, kiedy rozpoczęliśmy migrację poza afrykańską sawannę. Nie wiemy, jak wyglądały relacje między naszymi populacjami, choć archeolodzy gromadzą dowody świadczące o wywieranym na siebie wpływie, np. w zakresie używanych narzędzi. W 2010 roku dowiedzieliśmy się, że nosimy w sobie do 4% neandertalskich genów. To dużo. Te geny wpływają na budowę i fizjologię naszego ciała, m.in. różnorodność w zabarwieniu skóry i włosów, odporność na infekcje, rozwój układu wzrokowego czy naszą emocjonalność. Neandertalczyk z Centrum Nauki Kopernik został zrekonstruowany na bazie repliki szkieletu, znalezionego w belgijskiej jaskini Spy w 1886 roku. Mężczyzna zmarł w wieku około 20 lat. Być może jest jednym z tych, od których pochodzi neandertalska część naszej puli genowej. Spotkanie z neandertalczykiem może być doskonałym punktem wyjścia do rozmów o przyszłości naszego gatunku.

Wystawa „Przyszość jest dziś” składa się z trzech części. „Cyfrowy mózg?” dotyczy rozwoju nowych technologii i ich wpływu na nasze życie. „Misja: Ziemia” skupia się na wyzwaniach związanych ze zmianami klimatu, a „Człowiek 2.0” – na przyszłości medycyny i cyborgizacji. Wystawie towarzyszy program edukacyjny o tej samej nazwie.

Artykuł sponsorowany