Nauczyciel powinien zwracać się do uczniów zgodnie z zasadami etyki zawodu nauczyciela. Niestosowne żarty, ośmieszanie uczniów, znieważanie czy pomawianie to uchybienie godności zawodu. Nauczyciel może w takiej sytuacji ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną, a w niektórych przypadkach nawet odpowiedzialność karną.

Uchybienie godności zawodu skutkuje odpowiedzialnością dyscyplinarną nauczyciela

Nauczyciel może zostać pociągnięty do odpowiedzialności dyscyplinarnej m.in. za uchybienie godności zawodu. Innymi słowy odpowiedzialność grozi za naruszenie etyki zawodu nauczyciela, choć trzeba też mieć na względzie, że nie została ona nigdzie uregulowana.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 25 stycznia 2019 r. III APa 59/18 stwierdził, że:„ … pod ogólne sformułowanie "uchybienia godności zawodu nauczyciela" można podciągnąć wiele stanów faktycznych. Trzeba przy tym pamiętać, że uchybienia godności zawodu nauczyciela to zachowania przynoszące ujmę randze tego zawodu i funkcji pełnionej w społeczeństwie. Uchybienie godności zawodu nauczyciela to zatem naruszenie obowiązku godnego zachowania. Pojęcie to wiąże się z wzorcem postępowania nauczyciela, wynikającym z przepisów prawa, norm etyki zawodowej i innych norm moralnych. Z godnością zawodu nauczyciela wiąże się ustalony standard postępowania nauczyciela, który stanowić powinien wzór dla innych i którego efektem powinno być wzbudzanie szacunku. Pamiętać jednak trzeba, że rodzące odpowiedzialność dyscyplinarną zachowania lub zaniechania muszą być bezprawne, czyli niezgodne z wzorcem prawidłowego zachowania się w określonej sytuacji oraz zawinione.

Przykłady zachowa nieetycznych

Uchybieniem godności zawodu może być m.in.:

narażanie uczniów na utratę zdrowia i życia,
nieetyczne zachowania wobec współpracowników i kierownictwa szkoły (rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji, rozpowszechnianie informacji objętych tajemnicą rady pedagogicznej),
stosowanie przemocy fizycznej i psychicznej
niewłaściwe realizowanie zadań edukacyjnych i wychowawczych,
niska kultura osobista (używanie wulgaryzmów),
dopuszczenie się plagiatu,
oszustwo,
poświadczenie nieprawdy,
fałszerstwo,
poniżanie uczniów,
wykorzystywanie swojej pozycji celem zmuszenia ucznia do określonych zachowań,
inne obcesowe zachowania, które nie przystają osobie zobowiązanej do kształtowania pożądanych postaw.

Oczywiście nie jest to katalog zamknięty

5 wskazówek dla nauczyciela

Nauczyciel w kontaktach z uczniami powinien:

zwracać uwagę na słowa, komunikaty i ton głosu,
posługiwać się poprawną polszczyzną,
w wypowiedziach nie używać wulgaryzmów,
nie stosować zwrotów znieważających czy zniesławiających,
nie naruszać dóbr osobistych uczniów.

Przykład W wypowiedzi nauczyciel może posługiwać się żartami. Jeżeli jednak powodują one u uczniów zażenowanie, ośmieszają uczniów lub dotyczą ich seksualności, to takie zachowanie nauczyciela jest niewłaściwe i może być postawą do pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej. Narusza on bowiem zasady etyki i godność zawodu nauczyciela.

Uwaga na pomówienie i zniesławienie

Nauczyciel w kontaktach z uczniami powinien uważać na słowa, aby jego wypowiedzi nie pomawiały czy zniesławiały uczniów. Kto bowiem pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności (art. 212 § 1 Kodeksu karnego). Z kolei kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności (art. 216 § 1 Kodeksu karnego).

W orzecznictwie sądowym wskazuje się, że przestępstwo znieważenia sprowadza się do tych zachowań sprawcy, które wyrażają pogardę dla innej osoby, w szczególności mają poniżyć ją, uwłaczać godności oraz sprawić, aby poczuła się obrażona.

Anna Król