Jakie uprawnienia ma oligofrenopedagog

Oligofrenopedagogika jest działem pedagogiki specjalnej, bywa nazywana również pedagogiką osób z niepełnosprawnością intelektualną. W jednostkach systemu oświaty oligofrenopedagog pracuje z dziećmi i uczniami z niepełnosprawnością intelektualną bez względu na jej stopień. Cele pracy specjalisty są różnorodne i zależą od indywidualnych potrzeb uczniów, jednak do kluczowych należą:

1. diagnoza możliwości rozwojowych – ocena poziomu funkcjonowania intelektualnego, społecznego i emocjonalnego ucznia w celu dobrania odpowiednich metod terapii i edukacji,
2. stymulacja rozwoju – opracowanie i wdrożenie programów edukacyjnych i terapeutycznych, które mają na celu maksymalne wykorzystanie potencjału ucznia,
3. wsparcie w samodzielności – doprowadzenie do osiągnięcia sprawności i nauczanie umiejętności życiowych takich jak samoobsługa, komunikacja, praca, które są niezbędne do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie,
4. wsparcie emocjonalne i społeczne – pomoc w rozwijaniu zdolności adaptacyjnych, emocjonalnych oraz w budowaniu relacji społecznych i radzeniu sobie w codziennym życiu,
5. promowanie integracji społecznej – działania na rzecz zwiększenia świadomości i akceptacji społecznej i środowiska integracyjnego.

Aktualnie w przepisach dotyczących kształcenia przygotowującego do zawodu nauczyciela nie stosuje się już pojęcia oligofrenopedagogika. Zostało ono zastąpione pojęciem edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną. 

Przygotowanie niezbędne do wykonywania zawodu pedagoga specjalnego w zakresie kształcenia i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną można obecnie uzyskać w toku:

• studiów pierwszego i drugiego stopnia na kierunku pedagogika specjalna we wskazanym wyżej zakresie, 
• jednolitych studiów magisterskich na kierunku pedagogika specjalna we wskazanym wyżej zakresie, 
• studiów podyplomowych we wskazanym wyżej zakresie. 

Warto podkreślić, że obecnie obowiązujące rozporządzenie MNiSW z 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela nie umożliwi wprawdzie prowadzenia studiów podyplomowych na kierunku oligofrenopedagogika, ale nadal prowadzone są studia podyplomowe w zakresie rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną

Przygotowanie w zakresie oligofrenopedagogiki pozwala na zajmowanie stanowiska pedagoga specjalnego. Co jednak ważne, to czy nauczyciel będzie mógł zajmować to stanowisko bezterminowo czy tylko do 31 sierpnia 2023 r. uzależnione jest od poziomu studiów z zakresu oligofrenopedagogiki. 

Jeżeli bowiem nauczyciel ukończył wyłącznie studia podyplomowe w tym zakresie, ale nie skończył studiów pierwszego lub drugiego stopnia albo jednolitych studiów magisterskich na kierunku lub w zakresie pedagogiki specjalnej, a także nie ukończył studiów pierwszego i drugiego stopnia albo jednolitych studiów magisterskich na kierunku pedagogika, to same studia podyplomowe dają tylko czasowe uprawnienia do zatrudnienia jako pedagog specjalny.

W tym miejscu warto przypomnieć, że bezwzględnym wymaganiem, które musi spełnić każdy pedagog specjalny, jest posiadanie przygotowania pedagogicznego. 

Niekiedy można spotkać się ze stanowiskiem, że oligofrenopedagog może zostać zatrudniony jako pedagog specjalny w szkole tylko, jeżeli uczęszczają do niej uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną. Nie jest to prawda. Z przepisów regulujących kwalifikacje pedagoga specjalnego nie wynika taki wymóg. Poza tym należy tu brać pod uwagę specyfikę tego stanowiska. Pedagog specjalny nie jest nauczycielem, który ma docelowo pracować z danym uczniem w celu realizacji zaleceń wynikających z orzeczenia poradni. Nie jest to również osoba prowadząca zajęcia dydaktyczne, opiekuńcze i wychowawcze. Takie podejście zdaje się prezentować także resort edukacji, wskazując bardzo szerokie spektrum kwalifikacji uprawniających do zajmowania stanowiska pedagoga specjalnego. 

Innymi słowy – ukończenie oligofrenopedagogiki daje kwalifikacje do zajmowania stanowiska pedagoga specjalnego, nawet jeżeli do szkoły nie uczęszczają dzieci ze stopniem niepełnosprawności intelektualnej. 

Jednym z częściej zadawanych pytań jest to, czy ukończenie edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną pozwala zajmować stanowisko tzw. nauczyciela wspomagającego. Co do zasady tak. Przepisy rozporządzenia MEiN z 14 września 2023 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli mówią, że stanowisko tzw. nauczyciela wspomagającego może zajmować osoba posiadająca kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej w dowolnym zakresie. Nie jest więc wymagane posiadanie kwalifikacji w zakresie niepełnosprawności ucznia. W praktyce jednak warto w miarę możliwości zawsze uwzględniać specyfikę tego stanowiska pracy. Zalecane jest, aby nauczyciel wspomagający legitymował się kwalifikacjami odpowiednimi do rodzaju niepełnosprawności dziecka. Dzięki temu będzie bowiem można efektywnie realizować zalecenia z orzeczenia poradni. 

Należy pamiętać, że każdy uczeń ze specjalnym potrzebami edukacyjnymi wymaga indywidualnie dobranych dostosowań oraz metod pracy. Zaplecze teoretyczne i merytoryczne niezbędne do pracy z uczniem z orzeczeniem są odmienne w zależności od rodzaju niepełnosprawności. Dlatego, o ile każdy po studiach z pedagogiki specjalnej może podjąć pracę jako nauczyciel współorganizujący, o tyle nie zawsze osiągnięty cel studiów będzie zgody z potrzebami uczniów. 

W przypadku zajęć rewalidacyjnych przepisy nie pozostawiają już wątpliwości. W tym przypadku bezwzględnie wymagane jest ukończenie studiów adekwatnych do rodzaju niepełnosprawności ucznia. Powinny być to studia:

• na poziomie wymaganym do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły albo
• podyplomowe, zakład kształcenia nauczycieli lub kurs kwalifikacyjny (wtedy jednak nauczyciel musi mieć dodatkowo wykształcenie na poziomie wymaganym do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły lub rodzaju placówki).

Oligofrenopedagog ma uprawnienia do prowadzenia rewalidacji osób z niepełnosprawnością intelektualną. Można powierzyć mu prowadzenie zajęć dla uczniów niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim i stopniu umiarkowanym. Ma on również kwalifikacje do pracy z dziećmi i młodzieżą z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim. 

Na zakończenie należy wyjaśnić, że obowiązkowy wymiar zajęć dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych nauczyciela uzależniony jest od zajmowanego stanowiska. Zgodnie z przepisami Karty Nauczyciela:

• pensum nauczyciela wspomagającego w szkle i przedszkolu wynosi 20 godzin zajęć tygodniowo, 
• pensum nauczyciela w szkole specjalnej wynosi 18 godzin zajęć tygodniowo, 
• pensum pedagoga specjalnego w szkole i przedszkolu ustala organ prowadzący, z tym, że nie może być ono wyższe niż 22 godziny tygodniowo. 

Natomiast zajęcia rewalidacyjne są prowadzone w ramach pensum ustalonego dla nauczyciela.