Sprawdź komu należy się trzynastka za 2009 r.!

Dodatkowe wynagrodzenie roczne przysługuje z mocy ustawy wszystkim pracownikom niepedagogicznym oraz nauczycielom zatrudnionym w szkołach i placówkach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego lub organy administracji rządowej (art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy z 12 grudnia 1997 r. dalej jako: o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym oraz art. 48 KN).

Dodatkowe wynagrodzenie roczne w pełnej wysokości przysługuje pracownikom, którzy byli zatrudnieni u danego pracodawcy przez cały rok kalendarzowy. W przypadku pracowników zatrudnionych na okres krótszy od roku dodatkowe wynagrodzenie roczne przysługuje proporcjonalnie do okresu zatrudnienia, o ile wyniósł on co najmniej 6 miesięcy (art. 2 ust. 1 i ust. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym).

Przepracowanie u danego pracodawcy okresu co najmniej 6 miesięcy, od którego uzależnione jest nabycie prawa do trzynastki, nie jest wymagane w enumeratywnie wymienionych sytuacjach. Pracownik nabędzie prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego pomimo nieprzepracowania wymaganych 6 miesięcy w przypadku:

1. nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły (szkoły wyższej);
2. zatrudnienia pracownika do pracy sezonowej, jeżeli umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż 3 miesiące;
3. powołania pracownika do czynnej służby wojskowej albo skierowania do odbycia służby zastępczej;
4. rozwiązania stosunku pracy w związku z:

• przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne,
• przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem,
• likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy,
• likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją,

1. podjęcia zatrudnienia:

• w wyniku przeniesienia służbowego,
• na podstawie powołania lub wyboru,
• w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy,
• w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją,
• po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej,

1. korzystania:

• z urlopu wychowawczego,
• z urlopu dla poratowania zdrowia,
• przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego z urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego,

1. wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika.

Do tej pory pojawiały się rozbieżności interpretacyjne, czy zatrudnienie nauczyciela po 1 września zwalnia go z konieczności przepracowania 6 miesięcy w danej szkole i  uprawnia do trzynastki za dany rok. Ministerstwo Edukacji Narodowej wyraziło opinię, iż „określenie „nawiązanie stosunku pracy z nauczycielem zgodnie z organizacją pracy szkoły” oznacza, że prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego dotyczy nauczycieli, z którymi stosunek pracy został nawiązany z początkiem roku szkolnego, tj. z dniem 1 września (…). Gdyby ustawodawca zamierzał przyznać prawo do wynagrodzenia rocznego każdemu nauczycielowi niezależnie od tego, z jaką datą został zatrudniony, to nie wpisywałby w art. 2 ust. 3 pkt 1 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym warunku nawiązania stosunku pracy zgodnie z organizacją pracy szkoły, a po prostu ustaliłby, że przepracowanie co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane w przypadku nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem”. (Opinia MEN z  4 grudnia 2009 r. DS-WPZN-AB-401-02/09).

Wyłączenie z obowiązku przepracowania co najmniej 6 miesięcy u danego pracodawcy nauczyciela zatrudnionego zgodnie z organizacją pracy szkoły nie oznacza, że każdy nauczyciel zatrudniony z początkiem roku szkolnego otrzyma trzynastkę. Aby otrzymać trzynastą pensję nauczyciel musi pracować od 1 września co najmniej do końca danego roku kalendarzowego.

Nie jest wymagane przepracowanie 6 miesięcy u danego pracodawcy także w sytuacji, gdy przepracowanie tego okresu było niemożliwe z powodu przebywania na urlopie wychowawczym. Należy przy tym pamiętać, że sytuacja ta tylko ma znaczenie w roku, w którym pracownik udał się na urlop wychowawczy oraz w roku, w którym z tego urlopu powrócił.

Badając okres pracy uprawniający do dodatkowego wynagrodzenia rocznego zarówno nauczyciela, jak i pracownika niepedagogicznego, należy wziąć pod uwagę wszystkie okresy zatrudnienia w danej szkole lub placówce w ciągu roku kalendarzowego.

Czasami nie wystarczy przepracowanie wymaganego okresu, by otrzymać trzynastą pensję. Niektóre przewinienia pracowników skutkują pozbawieniem prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Zdarzy się tak w przypadku:

1. nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy trwającej dłużej niż 2 dni,
2. stawienia się do pracy lub przebywania w pracy w stanie nietrzeźwości,
3. wymierzenia pracownikowi kary dyscyplinarnej wydalenia z pracy lub ze służby,
4. rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika
   (art. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym).

Dodatkowe wynagrodzenie roczne jest uprawnieniem odnoszącym się do danego roku kalendarzowego. Zatem okoliczności mające wpływ zarówno na przyznanie prawa do trzynastki, jak i pozbawiające pracownika do niej prawa badasz wyłącznie w danym roku kalendarzowym.

Przepisy nie definiują pojęcia „przepracować”. Toczy się spór, czy ustawodawca miał na myśli okres pozostawania w stosunku w pracy, czy też okres faktycznego świadczenia pracy. Zdaniem Sądu Najwyższego „warunkiem nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości jest efektywne przepracowanie u danego pracodawcy pełnego roku kalendarzowego”(uchwała SN z 25 lipca 2003 r.). Przy czym bez znaczenia jest fakt, czy za dany okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia czy nie. Okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy np. z powodu choroby, urlopu macierzyńskiego czy też okresy zwolnienia od pracy niewymienione w art. 2 ust 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym nie będą okresami „przepracowanymi”, zatem nie należy ich wliczać do okresu, od którego uzależnione jest prawo do trzynastki.

Inna kwestią pozostaje określenie czym jest przepracowanie wymaganego okresu „u danego pracodawcy”. Czy jest to tylko świadczenie pracy określonej w umowie o pracę czy także wykonywanie innych zadań na rzecz danego pracodawcy. W tej sprawie jednoznacznie wypowiedział się Sąd Najwyższy, który orzekł, iż nauczycielowi, który został zwolniony od pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej z zachowaniem prawa do  wynagrodzenia, przysługuje prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego za dany rok kalendarzowy. „Jako członek zarządu zakładowej organizacji związkowej wykonuje bowiem u danego pracodawcy, objętego jej działaniem, obowiązki w zakresie obrony szeroko pojętych praw i interesów pracowników, ich reprezentacji w sporach z pracodawcą, przestrzegania przepisów prawa pracy i inne, powierzone tej organizacji przepisami ustawy o związkach zawodowych. Oznacza to, iż w tym sensie wykonuje on pracę u danego pracodawcy, lecz inną, niż wynikająca ze stosunku zobowiązaniowego łączącego go z pracodawcą.” (uchwała SN z 13 grudnia 2005 r.).

Prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego jest niezależne od wymiaru etatu pracownika. Zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy ma ten skutek, iż wysokość trzynastki pracownika zatrudnionego na część etatu będzie niższa niż pracownika, który pracował w pełnym wymiarze czasu pracy.

Jeżeli nauczyciel lub pracownik niepedagogiczny jest zatrudniony w kilku szkołach lub placówkach oświatowych, w których jest przewidziana trzynasta pensja i w każdej z nich spełnia warunki do jej otrzymania, w każdej ze szkół otrzyma trzynastkę proporcjonalnie do okresu zatrudnienia i pobieranego wynagrodzenia.

Dodatkowe wynagrodzenie roczne wypłaca się w wysokości 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje trzynastka. Obliczając sumę wynagrodzenia uwzględnia się składniki przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy (art. 4 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym). W związku z tym, że zasady ustalania ekwiwalentu za urlop pracowników niepedagogicznych i nauczycieli są różne, inaczej oblicza się podstawę trzynastki dla tych grup pracowników placówek oświatowych.

Sumując wynagrodzenie za pracę nauczyciela, będące podstawą do obliczenia wysokości trzynastki, uwzględnia się:

1. wynagrodzenie zasadnicze,
2. dodatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny oraz za warunki pracy,
3. wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw,
4. dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej,
5. odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy,
6. wynagrodzenie za pracę w święto,
7. dodatek za uciążliwość pracy przyznany na podstawie art. 19 ust. 2 pkt 2 KN,
8. wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy,
9. wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy w przypadku przywrócenia nauczyciela do pracy.

1. wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju,
2. wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy innej niż urlop wypoczynkowy,
3. wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną
   (§ 1 rozporządzenia MEN z 26 czerwca 2001 r.)

Obliczając podstawę trzynastki pracowników obsługi szkoły sumuje się otrzymane przez pracownika w roku kalendarzowym wynagrodzenia i inne świadczenia ze stosunku pracy, z wyłączeniem:

1. jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie,
2. wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas nie zawinionego przez pracownika przestoju,
3. gratyfikacji (nagród) jubileuszowych,
4. ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,
5. wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz za czas innej niż urlop wypoczynkowy usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
6. nagród z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego, należności przysługujących z tytułu udziału w zysku lub nadwyżce bilansowej,
7. odpraw emerytalnych lub rentowych albo innych odpraw pieniężnych,
8. wynagrodzenia i odszkodowania przysługującego w razie rozwiązania stosunku pracy
   (§6 rozporządzenia MPiPS z 8 stycznia 1997 r. )

Trzynastkę wypłaca się najpóźniej do końca pierwszego kwartału roku następującego po roku kalendarzowym, za który przysługuje to wynagrodzenie. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy z pracownikiem rozwiązano w związku z likwidacją pracodawcy. W tej sytuacji trzynastkę wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy (art. 5 ust. 2 i ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym).