Wspólne gospodarstwo domowe w kontekście ZFŚS

Zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z ZFŚS, z uwzględnieniem konieczności stosowania kryteriów socjalnych powinien precyzować regulamin ZFŚS (art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych).

Przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z Funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu (art. 8 ust. 1 ustawy).

Pogląd ten był następnie powtarzany w orzeczeniach Sądu Najwyższego, w których akcentowano sprzeczność z ustawą o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych wydatkowania środków Funduszu na finansowanie ulgowych usług i świadczeń oraz dopłat z pominięciem wspomnianych kryteriów socjalnych (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 sierpnia 2004 r., I PK 22/03, OSNP 2005 Nr 6, poz. 80; z dnia 16 sierpnia 2005 r., I PK 12/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 182).

Dla pełnego zobrazowania sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej istotna jest informacja nie tylko o dochodach pracownika osiąganych u danego pracodawcy, ale także dochodach pracownika osiąganych poza zakładem pracy, a także dochodach członków rodziny, pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym z pracownikiem (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 9 września 2015 r., III AUa 2089/14). Przez wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego rozumie się nie tylko wspólne zamieszkiwanie, ale również wspólne zaspokajanie potrzeb życiowych.

Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa) (art. 47 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Rozdzielność majątkowa małżeńska nie jest jednoznaczna z tym, że małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. Potwierdza to również pismo Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 23 lutego 2011 r. (nr SPS-023-20396/11), które, wskazuje, że zgodnie z art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swoich sił oraz swoich możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, które przez swój związek założyli. Obowiązek ten, jako wynikający z przepisu bezwzględnie obowiązującego, powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i gaśnie z chwilą jego ustania, orzeczenia separacji lub unieważnienia. Zatem istota związku małżeńskiego opiera się na prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego.

Wątpliwości w tym kontekście mogą budzić także osoby wspólnie zamieszkujące, które nie pozostają w związku małżeńskim. W tym wypadku nie obowiązują żadne domniemania wspólnoty majątkowej. Ostateczne rozstrzygnięcie tej kwestii należy do kompetencji pracodawcy. Można przyjąć np., że w razie wspólnego zamieszkiwania należy uwzględnić również dochody osoby wspólnie zamieszkującej.