Wśród kadry kierowniczej oświaty można często spotkać się z przeświadczeniem, że aktualnie nie można zatrudnić w szkole nauczyciela jedynie po studiach pierwszego stopnia (licencjackich). Nie jest to prawda. W bardzo wielu przypadkach takie studia okazują się wystarczające. Dość często jednak nauczyciel po licencjacie musi też legitymować się dodatkowymi kwalifikacjami.

Kiedy wystarczą studia pierwszego stopnia

Na wielu stanowiskach nauczycielskich ukończenie studiów pierwszego stopnia czyli licencjackich okazuje się w zupełności wystarczające. W jakich przypadkach? Odpowiedź w tabeli.

Stanowisko pracy/rodzaj prowadzonych zajęć	Kierunek studiów pierwszego stopnia	Dodatkowe wymogi kwalifikacyjne	Podstawa prawna (rozporządzenie MEN z 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli)
nauczyciel przedszkola (bez względu na wiek dzieci) nauczyciel szkoły podstawowej	kierunek zgodny z nauczanym przedmiotem lub prowadzonymi zajęciami	przygotowanie pedagogiczne	§ 4 ust. 1 pkt 2 lit. a
	kierunek, którego efekty uczenia się (zgodnie z ustawą z 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji) obejmują treści nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć, wskazane w podstawie programowej dla tego przedmiotu na odpowiednim etapie edukacyjnym - w zakresie wiedzy i umiejętności	przygotowanie pedagogiczne	§ 4 ust. 1 pkt 2 lit. b
	kierunek inny niż powyżej	studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny, w zakresie nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć przygotowanie pedagogiczne	§ 4 ust. 1 pkt 2 lit. c
nauczyciel przedszkola (bez względu na wiek dzieci) nauczyciel szkoły podstawowej (wyłącznie klasy I-III)	pedagogika w specjalności przygotowującej do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym	-	§ 4 ust. 2 pkt 1
nauczyciel teoretycznych przedmiotów zawodowych w: technikach, branżowych szkołach I stopnia, branżowych szkołach II stopnia	kierunek (specjalność) zgodna z nauczanym przedmiotem	przygotowanie pedagogiczne	§ 3 ust. 2 pkt 1
	kierunek, którego efekty uczenia się (zgodnie z ustawą z 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji) obejmują treści nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć, wskazane w podstawie programowej dla tego przedmiotu na odpowiednim etapie edukacyjnym - w zakresie wiedzy i umiejętności	przygotowanie pedagogiczne	§ 3 ust. 2 pkt 2
nauczyciel bibliotekarz – biblioteki szkolnej (w szkołach podstawowych)	bibliotekoznawstwo	przygotowanie pedagogiczne	§ 7 ust. 1 pkt 1
nauczyciel bibliotekarz – biblioteki szkolnej (we wszystkich szkołach i placówkach z wyjątkiem biblioteki pedagogicznej)	bibliotekoznawstwo	wykształcenie na poziomie wymaganym do zajmowania stanowiska nauczyciela w szkole (a więc np. studia drugiego stopnia na innym kierunku) przygotowanie pedagogiczne	§ 7 ust. 1 pkt 2 lit. a
nauczyciel prowadzący zajęcia z języka obcego (przedszkola, szkoła podstawowa)	filologia w specjalności danego języka obcego	przygotowanie pedagogiczne	§ 12 ust. 2 pkt 1 lit. a
	w specjalności danego języka obcego lub lingwistyki stosowanej w zakresie danego języka obcego	przygotowanie pedagogiczne	§ 12 ust. 2 pkt 1 lit. b
	dowolny kierunek (specjalność)	świadectwo egzaminu z danego języka obcego w stopniu zaawansowanym lub biegłym, przygotowanie pedagogiczne	§ 12 ust. 2 pkt 2 lit. a
	dowolny kierunek (specjalność)	świadectwo złożenia państwowego nauczycielskiego egzaminu z danego języka obcego stopnia II	§ 12 ust. 2 pkt 2 lit. b
nauczyciel prowadzący zajęcia z języka obcego (przedszkola, klasy I-III szkoły podstawowej)	pedagogika z dodatkową specjalnością z języka obcego	-	§ 12 ust. 3 pkt 1
	pedagogika w zakresie nauczania języka obcego	-	§ 12 ust. 3 pkt 2
	inny dający kwalifikacje do prowadzenia zajęć w przedszkolach i klasach I-III szkoły podstawowej	świadectwo egzaminu z danego języka obcego w stopniu co najmniej podstawowym, studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny, w zakresie wczesnego nauczania danego języka obcego	§ 12 ust. 3 pkt 3
	inny dający kwalifikacje do prowadzenia zajęć w przedszkolach i klasach I-III szkoły podstawowej	świadectwo egzaminu z danego języka obcego w stopniu co najmniej podstawowym, co najmniej studia pierwszego stopnia na kierunku filologia, posiada przygotowanie pedagogiczne do nauczania języka obcego	§ 12 ust. 3 pkt 4
nauczyciel w szkołach i placówkach specjalnych, w tym w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych i specjalnych ośrodkach wychowawczych (również w ramach zajęć rewalidacyjno-wychowawczych z dziećmi i młodzieżą z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim)	kierunek nadający kwalifikacje do pracy z dziećmi i młodzieżą z niepełnosprawnością intelektualną (np. oligofrenopedagogika), na poziomie wymaganym do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły, przedszkola	-	§ 15 ust. 1 pkt 1
	kierunek dający kwalifikacje do prowadzenia zajęć w danej szkole podstawowej lub przedszkolu	studia podyplomowe, zakład kształcenia nauczycieli, kurs kwalifikacyjny w zakresie nadającym kwalifikacje do pracy z dziećmi i młodzieżą z niepełnosprawnością intelektualną	§ 15 ust. 1 pkt 2
	kierunek dający kwalifikacje do prowadzenia zajęć w danej szkole podstawowej lub przedszkolu	studia, zakład kształcenia nauczycieli, studia podyplomowe, kurs kwalifikacyjny w zakresie odpowiednim do niepełnosprawności uczniów	§ 15 ust. 2
wychowawca w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych i specjalnych ośrodkach wychowawczych	kierunek odpowiedni do niepełnosprawności uczniów	-	§ 15 ust. 3 pkt 1
	dowolny kierunek	studia podyplomowe, zakład kształcenia nauczycieli lub kurs kwalifikacyjny, w zakresie odpowiednim do niepełnosprawności uczniów, przygotowanie pedagogiczne	§ 15 ust. 3 pkt 2
nauczyciel w szkołach podstawowych wchodzących w skład młodzieżowych ośrodków wychowawczych i młodzieżowych ośrodków socjoterapii	kierunek wymagany do zajmowania stanowiska nauczyciela w danej szkole podstawowej	studia, studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny, w zakresie resocjalizacji lub socjoterapii	§ 16 ust. 1 pkt 1
	kierunek wymagany do zajmowania stanowiska nauczyciela w danej szkole podstawowej	zakład kształcenia nauczycieli w specjalności resocjalizacja lub socjoterapia	§ 16 ust. 1 pkt 2
nauczyciel w szkołach wchodzących w skład młodzieżowych ośrodków wychowawczych przeznaczonych dla nieletnich z niepełnosprawnością intelektualną	kierunek wymagany do zajmowania stanowiska nauczyciela w danej szkole podstawowej	studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia, jednolite studia magisterskie, studia podyplomowe, zakład kształcenia nauczycieli, kurs kwalifikacyjny w zakresie nadającym kwalifikacje do pracy z dziećmi i młodzieżą z niepełnosprawnością intelektualną	§ 16 ust. 3

Zarówno w przedszkolu jak i we wszystkich klasach szkoły podstawowej można co do zasady zatrudnić nauczyciela z ukończonymi studiami licencjackimi na odpowiednim kierunku. Taka zasada nie dotyczy już placówek oświatowych. W ich przypadku studia pierwszego stopnia będą wystarczające tylko w niektórych przypadkach. Z kolei w przypadku szkół ponadpodstawowych są to sytuacje sporadyczne.

Studia pierwszego stopnia a zajęcia specjalistów

Także nauczyciele – specjaliści mogą legitymować się wykształceniem uzyskanym na studiach I stopnia.

Stanowisko pracy/rodzaj prowadzonych zajęć	Kierunek studiów pierwszego stopnia	Dodatkowe wymogi kwalifikacyjne	Podstawa prawna (rozporządzenie MEN z 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli)
pedagog (w przedszkolach i szkołach podstawowych)	kierunek pedagogika w specjalności odpowiadającej prowadzonym zajęciom (np. pedagogika opiekuńczo-wychowawcze	przygotowanie pedagogiczne	§ 19 ust. 2 pkt 1
pedagog (w przedszkolach i szkołach podstawowych)	inny niż powyżej	studia podyplomowe w zakresie prowadzonych zajęć, przygotowanie pedagogiczne	§ 19 ust. 2 pkt 2
logopeda (w przedszkolach i szkołach podstawowych)	logopedia	przygotowanie pedagogiczne	§ 20 pkt 1
logopeda (w przedszkolach i szkołach podstawowych)	inny niż powyżej	studia pierwszego stopnia lub studia podyplomowe w zakresie logopedii, przygotowanie pedagogiczne	§ 20 pkt 2
doradca zawodowy (również w szkołach ponadpodstawowych)	doradztwo zawodowe	przygotowanie pedagogiczne	§ 21 ust. 2 pkt 1
doradca zawodowy (również w szkołach ponadpodstawowych)	inny niż powyżej	studia podyplomowe w zakresie doradztwa zawodowego, przygotowanie pedagogiczne	§ 21 ust. 2 pkt 2
terapeuta pedagogiczny (w przedszkolach i szkołach podstawowych)	terapia pedagogiczna	przygotowanie pedagogiczne	§ 22 pkt 1
	inny niż powyżej	studia pierwszego, studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny w zakresie terapii pedagogicznej, przygotowanie pedagogiczne	§ 22 pkt 2
nauczyciel prowadzący zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju	psychologia	studia na kierunku pedagogika lub pedagogika specjalna w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, przygotowanie pedagogiczne	§ 15 ust. 4 pkt 1
	fizjoterapia, rehabilitacja ruchowa lub terapia pedagogiczna	przygotowanie pedagogiczne	§ 15 ust. 4 pkt 2
	psychologia	studia na kierunku pedagogika lub pedagogika specjalna, studia podyplomowe w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, terapii pedagogicznej, terapii rodzin lub innego rodzaju terapii właściwej dla pobudzania psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka, przygotowanie pedagogiczne	§ 15 ust. 4 pkt 3
	logopedia	przygotowanie pedagogiczne	§ 15 ust. 4 pkt 4 w zw. z § 20 pkt 1
	inny niż powyżej	studia pierwszego stopnia lub studia podyplomowe w zakresie logopedii, przygotowanie pedagogiczne	§ 15 ust. 4 pkt 4 w zw. z § 20 pkt 1 § 20 pkt 2

W przypadku szkół ponadpodstawowych jedynie doradca zawodowy może legitymować się studiami pierwszego stopnia.

Nie zapominajmy o rozwiązaniach przejściowych

W pewnych przypadkach nauczyciele z ukończonymi studiami pierwszego stopnia mogą zachowywać kwalifikacje do prowadzenia zajęć na podstawie przepisów przejściowych. Przede wszystkim nauczyciele zatrudnieni na podstawie mianowania w dniu wejścia w życie rozporządzenia (czyli 1 września 2017 r.), którzy spełniali wymagania kwalifikacyjne na podstawie dotychczasowych przepisów, nadal te wymogi spełniają.

Poza tym studia pierwszego stopnia prowadzone na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela wystarczą również do prowadzenia zajęć w:

zasadniczych szkołach zawodowych,
szkołach branżowych I stopnia,
placówkach oświatowo-wychowawczych,
placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.

Warunkiem jest tu spełnienie pozostałych wymogów kwalifikacyjnych. To samo dotyczy stanowiska wychowawcy w:

młodzieżowych ośrodkach wychowawczych (w tym przeznaczonych dla nieletnich z niepełnosprawnością intelektualną),
młodzieżowych ośrodkach socjoterapii,
zakładach poprawczych (w tym przeznaczonych dla nieletnich z niepełnosprawnością intelektualną),
schroniskach dla nieletnich.

Przepisy przejściowe w przypadku nauki języka obcego

Wreszcie w przypadku nauki języka obcego wystarczą studia pierwszego stopnia ukończone na podstawie standardów kształcenia z 2022 r.:

na kierunku filologia w specjalności danego języka obcego oraz przygotowanie pedagogiczne lub
w specjalności danego języka obcego lub lingwistyki stosowanej w zakresie danego języka obcego oraz przygotowanie pedagogiczne.

Jeżeli natomiast są to studia na innym kierunku, wówczas nauczyciel musi również legitymować się:

świadectwem egzaminu z danego języka obcego w stopniu zaawansowanym lub biegłym oraz przygotowaniem pedagogicznym,
świadectwem złożenia państwowego nauczycielskiego egzaminu z danego języka obcego stopnia II.