Przepisy dotyczące ochrony sygnalistów, które mają objąć także szkoły, do tej pory nie weszły w życie w Polsce. Prawdopodobnie stanie się to w najbliższych miesiącach. Czy do tego czasu szkoły powinny zainteresować się tematem ochrony sygnalistów? Jak pokazuje niedawny wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu – tak.

Ochrona sygnalistów w szkole – nadal czekamy na ustawę

Przypomnijmy, że ochrona sygnalistów będzie musiała być wdrożona w szkołach zatrudniających co najmniej 50 osób, z wyjątkiem zlokalizowanych w gminach liczących mniej niż 10 tys. mieszkańców. Szkoły takie będą musiały:

zapewnić ochronę sygnalistów (czyli osoby zgłaszające naruszenia prawa) przed działaniami odwetowymi,
wprowadzić wewnętrzną procedurę zgłaszania naruszeń prawa,
podejmować działania następcze w związku ze zgłoszeniami,
prowadzić rejestr zgłoszeń.

Więcej na temat aktualnego brzmienia projektu ustawy dotyczącej ochrony sygnalistów w artykule: Ochrona sygnalistów w szkole i przedszkolu - nowy projekt ustawy.

Sąd: unijna dyrektywa o sygnalistach powinna być stosowana bezpośrednio

Ustawa do tej pory nie weszła w życie. Jak się jednak okazuje, pracownicy mogą powoływać się na niewdrożoną jeszcze unijną dyrektywę o sygnalistach. Stanowisko takie przedstawił Sąd Rejonowy w Toruniu. Sprawa rozpatrywana przez Sąd Rejonowy w Toruniu dotyczyła uczelni publicznej, ale może mieć znaczenie dla wszystkich podmiotów publicznych, a do takich zaliczane są przecież szkoły realizujące zadania oświatowe (czyli zadania publiczne).

Wspomniany pracownik uczelni pozwał pracodawcę o odszkodowanie w związku z niezasadnym wypowiedzeniem umowy o pracę. Sąd ustalił, że rzeczywistą przyczyną wypowiedzenia było opublikowanie przez pracownika apelu do władz uczelni z zarzutami dopuszczania się przez innych pracowników nieprawidłowości. Publikacja apelu była poprzedzona wcześniejszymi zgłoszeniami tych nieprawidłowości kierowanymi do władz uczelni. Pracownik potraktował więc publikację jako ostateczność Poza apelem pracownik ten wielokrotnie zgłaszał również inne nieprawidłowości dotyczące funkcjonowania uczelni. Zarzuty te nie zostały jednak należycie wyjaśnione, a pracownika traktowano jako osobę konfliktową.

Unijna dyrektywa o sygnalistach stosowana na mocy skutku wertykalnego

Sąd Rejonowy w Toruniu przyznał pracownikowi rację. Co istotne, w orzeczeniu oparł się na przepisach unijnej dyrektywy o sygnalistach. Sąd uznał, że ma ona bezpośrednie zastosowanie w ramach tzw. skutku wertykalnego.

Dyrektywa unijna wywiera skutek wertykalny, gdy państwo członkowskie nie wdroży postanowień tej dyrektywy do krajowego porządku prawnego w terminie określonym w tej dyrektywie. W przypadku dyrektywy o sygnalistach termin ten minął 17 grudnia 2021 r.

Powoływanie się bezpośrednio na dyrektywę unijną jest możliwe, o ile spełnione są następujące warunki:

dyrektywa nie została implementowana przez państwo członkowskie w wyznaczonym terminie,
przepis dyrektywy musi przyznawać określone prawa podmiotom indywidualnym,
przepis ten musi być jasny, precyzyjny i bezwarunkowy,
podmiot indywidualny (np. pracownik) powołuje się na ten przepis wyłącznie wobec podmiotu publicznego (np. szkoły).

Co omawiany wyrok oznacza dla szkół

Przede wszystkim należy wystrzegać się działań odwetowych wobec pracowników, którzy sygnalizują nieprawidłowości w szkole. Z dyrektywy wynika bowiem, że działania przeciwko takiemu pracownikowi mają właśnie charakter odwetowych. A zatem to pracodawca musi udowodnić, że rozwiązując stosunek pracy z pracownikiem, który zgłosił naruszenia prawa, kierował się obiektywnymi powodami. Póki co nie wydaje się natomiast konieczne wdrażanie wewnętrznych procedur zgłaszania naruszeń prawa.

Źródło: