RPO: Nieuzasadnione różnice w ochronie przedemerytalnej nauczycieli

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku (art. 39 Kodeksu pracy). Przepisy Kodeksu pracy mają jednak zastosowanie do nauczycieli zatrudnionych na podstawie Karty Nauczyciela jedynie w zakresie nieuregulowanym w Karcie (art. 5 Kodeksu pracy, art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela). Co to oznacza w praktyce?

Zdaniem Sądu Najwyższego:

• art. 39 Kodeksu pracy wprost stanowi, że pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Wynikający z tego zakaz wypowiedzenia umowy odnosi się do stosunku pracy nawiązanego na podstawie umowy o pracę, nie dotyczy natomiast wypowiadania stosunków pracy opartych na innych podstawach; (Wyrok Sądu Najwyższego z 2 sierpnia 2012 r., sygn. akt 2/12)
• Regulacja sposobów i trybu nawiązania, zmiany lub rozwiązania stosunku pracy mianowanego nauczyciela jest w Karcie Nauczyciela wyczerpująca i zupełna, co prowadzi do uznania, iż art. 39 Kp, który reguluje wyłącznie zakaz wypowiadania umów o pracę, do szczególnej regulacji statusu nauczycieli mianowanych nie został włączony. Oznacza to, że przepis art. 39 Kp nie znajduje w ogóle zastosowania do nauczycieli mianowanych. (Postanowienie Sądu Najwyższego z 19 listopada 2013 r., sygn. akt I PK 155/13; Postanowienie Sądu Najwyższego z 12 stycznia 2016 r., sygn. akt II PK 145/15);

Fakt, że art. 39 Kodeksu pracy ma zastosowanie tylko do nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę sprawia, że nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może być wytypowany do zwolnienia przed nauczycielem zatrudnionym na podstawie umowy tylko dlatego, że ten drugi jest objęty ochroną przedemerytalną. Co więcej, ogranicza to roszczenia nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania, który, będąc w wieku przedemerytalnym, po utracie pracy nie ma prawa do wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy po przywróceniu do pracy. Takie roszczenie przysługuje wyłącznie nauczycielowi w wieku przedemerytalnym, który utracił zatrudnienie zawarte na podstawie umowy o pracę (art. 47, art. 57 § 2 Kodeksu pracy).

Jak czytamy w wystąpieniu Rzecznika Praw Obywatelskich „w obecnym stanie prawnym ma miejsce nieuzasadniona dyferencjacja statusu prawnego nauczycieli zatrudnionych w ramach umowy o pracę i mianowania, stawiając tych ostatnich w gorszym położeniu. Istnieje w związku z tym problem nierównego traktowania nauczycieli w zakresie ochrony przedemerytalnej i prawa do wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy w przypadku przywrócenia do pracy przez sąd pracy – w zależności od podstawy nawiązania stosunku pracy (umowy o pracę, mianowania). Rzecznik Praw Obywatelskich opowiada się za spójnym uregulowaniem sytuacji prawnej nauczycieli w omawianym obszarze, co oznacza konieczność jednakowego ich traktowania bez względu na podstawę prawną zatrudnienia”. Rzecznik zwrócił się do Minister Edukacji Narodowej o rozważenie wprowadzenia zmian w Karcie Nauczyciela, które zrównają sytuację nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania i umowy o pracę w zakresie ochrony przedemerytalnej.