zwalnianie nauczycieli

Uzasadnienie wypowiedzenia umowy o pracę nauczyciela przyczynami wszczęcia postępowania dyscyplinarnego

Uchybienia godności zawodu przez nauczyciela są podstawą do złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przewinienia dyscyplinarnego. Sprawdź, czy dyrektor może wypowiedzieć nauczycielowi umowę o pracę z tych samych przyczyn, jakie były podstawą skierowania zawiadomienia do rzecznika dyscyplinarnego nauczycieli.

MEN: Powstanie zespół do zmian w zawodzie nauczyciela

W związku z wieloma postulatami dotyczącymi koniecznych zmian w przepisach dotyczących pracy nauczycieli, Ministerstwo Edukacji Narodowej zamierza powołać zespół, który będzie analizował zgłaszane propozycje. Taką odpowiedź od ministerstwa otrzymał Rzecznik Praw Obywatelskich, zgłaszając nieuzasadnione różnice w ochronie przedemerytalnej nauczycieli.

Anna Trochimiuk
16 kwietnia 2024 r.
Ważne wydarzenia dla szkół i przedszkoli

Zmiana warunków pracy nauczyciela – warunki, terminy i wzory dokumentów

Zmiany organizacyjne w szkole nie zawsze muszą oznaczać zwalnianie nauczycieli. Karta Nauczyciela przewiduje różne możliwości zmiany warunków pracy nauczyciela, które pozwalają na zachowanie zatrudnienia. Większość z nich wymaga jednak zgody nauczyciela. Sprawdź, jak zgodnie z prawem zmienić stanowisko pracy czy wymiar etatu nauczyciela w zależności od tego czy jest zatrudniony na podstawie mianowania czy umowy o pracę. Przekonaj się jak wygląda zmiana warunków pracy nauczyciela w praktyce i pobierz niezbędne wzory dokumentów.

Brak możliwości dalszego zatrudniania nauczyciela w pełnym wymiarze

Karta Nauczyciela przewiduje, że w przypadku częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnienie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć dyrektor szkoły rozwiązuje z nauczycielem stosunek pracy lub przenosi go w stan nieczynny (art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela). W szkołach feryjnych w takim przypadku rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn organizacyjnych następuje z końcem roku szkolnego. Nie jest to jednak jedyny scenariusz przy braku godzin dla nauczycieli. Dalsze zatrudnianie na stanowisku nauczyciela może być bowiem możliwe w niższym wymiarze albo z innym przydziałem zajęć.

Zmiana warunków pracy lub płacy nauczyciela zawsze na piśmie

Akt mianowania i umowa o pracę nauczyciela zawiera m.in. stanowisko oraz warunki pracy i płacy, w tym także wymiar zatrudnienia (art. 14 Karty Nauczyciela, art. 29 § 1 Kodeksu pracy). Umowę o pracę oraz akt mianowania zawiera się na piśmie i także zmiana warunków zatrudnienia nauczyciela wymaga formy pisemnej (art. 29 §2 i §4 Kodeksu pracy). Stosunek pracy powstaje na podstawie zgodnych oświadczeń stron co do warunków zatrudnienia, a zatem ich zmiana także wymaga tej zgody.

Nawet jeśli zmiana warunków pracy nauczyciela wydaje się obiektywnie dla niego korzystna (np. zwiększenie wymiaru etatu nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę), wymaga ona zgody nauczyciela. Zaplanowanie w arkuszu większej liczby godzin zajęć dla nauczyciela, nie zwiększa automatycznie wymiaru jego zatrudnienia.

Nie trzeba zgody na uzupełnianie etatu w innej szkole na tym samym stanowisku

Mimo że akt mianowania i umowa o pracę wskazuje m.in. miejsce wykonywania pracy, nauczyciel zatrudniony w pełnym wymiarze zajęć może zostać zobowiązany do uzupełniania etatu w innej szkole lub szkołach. Jest to jedyna sytuacja, w której zmiana warunków zatrudnienia nauczyciela nie wymaga jego zgody, pod warunkiem, że nauczyciel uzupełnia etat na tym samym stanowisku pracy. Jeżeli jednak uzupełnianie etatu wiąże się ze zmianą stanowiska pracy nauczyciela, może on się na to nie zgodzić. Wówczas będzie otrzymywał wynagrodzenie za realizowaną część obowiązkowego wymiaru zajęć (art. 22 ust. 1 Karty Nauczyciela). Obowiązek uzupełniania etatu może nałożyć na nauczyciela wyłącznie organ prowadzący. Uzupełnianie etatu w innej szkole możliwe jest w wymiarze nie większym niż ½ obowiązkowego wymiaru zajęć (art. 22 ust. 1 Karty Nauczyciela).

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

kiedy można zmienić przydział zajęć nauczyciela bez jego zgody,
jakie są możliwości zmiany warunków pracy nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania,
którym nauczycielom można wręczyć wypowiedzenie warunków pracy i płacy,
czy brak zgody na ograniczenie zatrudnienia powoduje automatyczne rozwiązanie stosunku pracy nauczyciela,
co zrobić po odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków zatrudnienia,
czy nauczyciel może nie wyrazić zgody na uzupełnianie etatu w innej szkole.

Kryteria doboru nauczycieli do zwolnienia – które stosować, a których unikać

Co roku dyrektorzy szkół i przedszkoli, planując arkusz organizacyjny, stają przed dylematem, jak wybrać nauczycieli do zwolnienia. Zmiany organizacyjne są bowiem tylko przyczyną rozwiązania stosunku pracy, a nie uzasadnieniem zwolnienia konkretnego nauczyciela z pracy. O tym, jakie kryteria doboru nauczycieli do zwolnienia stosować, decyduje dyrektor szkoły. Musi jednak działać w granicach wyznaczonych przez Sąd Najwyższy, aby zminimalizować ryzyko przywrócenia nauczyciela do pracy z uwagi na nieuzasadnione zwolnienie z pracy. Sprawdź, jakie kryteria doboru do zwolnienia nauczycieli możesz stosować oraz pobierz przykładowy wzór typowania nauczycieli do zwolnienia.

Dyrektor szkoły rozwiązuje stosunek pracy z nauczycielem zatrudnionym w pełnym wymiarze zajęć, w razie częściowej likwidacji szkoły albo zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć (art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela). O tym, czy zachodzą zmiany organizacyjne uzasadniające zwolnienie nauczyciela z pracy, decyduje treść arkusza organizacyjnego, w którym dyrektor szkoły planuje organizację pracy placówki, w tym liczbę godzin poszczególnych zajęć oraz etaty nauczycieli, na kolejny rok szkolny.

Zajście zmian organizacyjnych uzasadniających redukcję etatów nauczycieli jest przyczyną uzasadniającą rozwiązanie stosunku pracy. W przypadku jednak, gdy zmiany organizacyjne dotyczą zajęć prowadzonych przez kilku nauczycieli, konieczne jest przyjęcie kryteriów doboru nauczycieli do zwolnienia. Nauczyciel, który straci pracę, musi bowiem wiedzieć, dlaczego to właśnie on otrzymał wypowiedzenie. Kryteria doboru nauczycieli do zwolnienia ustala dyrektor szkoły. Nie musi przy tym konsultować się ze związkami zawodowymi czy radą pedagogiczną. Musi jednak zadbać, by kryteria doboru nauczycieli do zwolnienia obroniły się w sądzie pracy. Będzie tak, jeśli kryteria te będą obiektywne, niedyskryminujące oraz stosowane do wszystkich objętych redukcją etatów nauczycieli.

W tym miejscu warto przypomnieć, że zmiany organizacyjne nie zawsze muszą prowadzić do zwolnienia nauczycieli z pracy. Dyrektor szkoły i organ prowadzący mają narzędzia, które pozwalają na zachowanie zatrudnienia przez nauczycieli. Przed wręczeniem nauczycielowi wypowiedzenia warto więc poszukać alternatywnych rozwiązań. Jakich? O tym przeczytasz w artykule „Zmiana warunków pracy nauczyciela – warunki, terminy i wzory dokumentów”.

Z artykułu dowiesz się m.in.:

czy przyjęte przez dyrektora szkoły kryteria doboru do zwolnienia nauczycieli wymagają akceptacji związków zawodowych lub rady pedagogicznej,
jakie kryteria doboru nauczycieli do zwolnienia są akceptowane przez Sąd Najwyższy,
czy posiadanie uprawnień emerytalnych może być podstawą wytypowania nauczyciela do zwolnienia z pracy;
czy nauczyciel kontraktowy musi być zwolniony z pracy przed nauczycielem mianowanym lub dyplomowanym,
jakimi zasadami kierować się przy opracowywaniu kryteriów doboru nauczycieli do zwolnienia.

Odejście z pracy nauczyciela – warunki, terminy i wzory dokumentów

Ruch kadrowy w szkołach to nie tylko zwalnianie nauczycieli, ale także rozwiązywanie stosunków pracy z inicjatywy nauczycieli. Nie zawsze dyrektor szkoły może zatrzymać nauczyciela w pracy, gdy ten chce odejść ze szkoły. Dowiedz się, kiedy i na jakich zasadach nauczyciel może rozwiązać swój stosunek pracy i kiedy odejście z pracy nauczyciela nie wymaga zgody dyrektora szkoły.

Dwa sposoby rozwiązania stosunku pracy przez nauczyciela

Nauczyciel, niezależnie od tego, czy jest zatrudniony na podstawie mianowania czy też umowy o pracę, ma zawsze dwie możliwości odejścia z pracy. Nauczyciel może złożyć wypowiedzenia lub zawrzeć porozumienie stron w sprawie rozwiązania stosunku pracy. O tym, z którego ze sposobów skorzystać decyduje przede wszystkim to, kiedy nauczyciel chce zakończyć pracę w szkole oraz czy rozwiązanie stosunku pracy nauczyciela może wymagać zgody dyrektora szkoły. Termin ustania zatrudnienia po wypowiedzeniu jest bowiem narzucony przez przepisy Karty Nauczyciela i Kodeksu pracy, a zatem w tym trybie nie można odejść z pracy w wybranym przez nauczyciela terminie.

Nauczyciel nie może złożyć wypowiedzenia za porozumieniem stron, choć często tak nauczyciele formułują swój wniosek o ustanie zatrudnienia. Wypowiedzenie oraz porozumienie to dwa odrębne tryby ustania zatrudnienia.

Jaki okres wypowiedzenia obowiązuje nauczycieli

Nauczyciel może odejść z pracy bez zgody dyrektora szkoły, jeżeli złoży wniosek o rozwiązanie stosunku pracy za wypowiedzeniem. Okres wypowiedzenia obowiązujący nauczycieli uzależniony jest od tego, na jakiej podstawie i w jakiej placówce nauczyciel jest zatrudniony.

Tabela: Okres wypowiedzenia stosunku pracy nauczycieli

Z artykułu dowiesz się m.in.:

jakie są sposoby rozwiązania stosunku pracy przez nauczyciela,
czy dyrektor szkoły może nie zgodzić się na rozwiązanie umowy nauczyciela w trakcie roku szkolnego,
jaki okres wypowiedzenia obowiązuje nauczycieli, w zależności od podstawy prawnej zatrudnienia i rodzaju placówki, w której pracuje,
kiedy odejście z pracy nauczyciela wiąże się z prawem do odprawy,
czy nauczyciel może cofnąć złożone wypowiedzenie.

RPO: Nieuzasadnione różnice w ochronie przedemerytalnej nauczycieli

Nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowani ma co do zasady bardziej stabilną sytuację zawodową niż nauczyciel zatrudniony na podstawie umowy o pracę chociażby z uwagi na ograniczone możliwości zwolnienia go z pracy. W przypadku jednak osiągnięcia wieku przedemerytalnego, nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może stracić pracę przed nauczycielem zatrudnionym na podstawie umowy. Co więcej, w przypadku przywrócenia do pracy nie otrzyma wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy. Na tę nierówność zwrócił uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich w wystąpieniu kierowanym do Minister Edukacji Narodowej.

Anna Trochimiuk
29 lutego 2024 r.
Ważne wydarzenia dla szkół i przedszkoli

Jak liczyć okres dopuszczalnej nieobecności w pracy nauczyciela z powodu choroby

Jeżeli okres niezdolności do pracy nauczyciela z powodu choroby przekracza 182 dni, a nauczyciel nie uzyska prawa do świadczenia rehabilitacyjnego lub urlopu dla poratowania zdrowia, jego stosunek pracy ulega rozwiązaniu. Sprawdź, czy okres dopuszczalnej nieobecności w pracy z powodu choroby jest powiązany z okresem zasiłkowym, czy liczy się go inaczej.

Procedura zwalniania nauczyciela z powodu długotrwałej choroby

Zbyt długa niezdolność do pracy z powodu choroby skutkuje rozwiązaniem stosunku pracy nauczyciela z końcem miesiąca, w którym upływa maksymalny, dopuszczalny okres absencji chorobowej. Sprawdź jak krok po kroku ustalić czy nauczyciel musi stracić pracę.

22 lutego 2024 r.
Stosunek pracy nauczycieli

Ustawa o zwolnieniach grupowych 2024 – tekst jednolity

19 stycznia 2024 r. opublikowano nowy tekst jednolity Dziennika Ustaw ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Ustawa ta ma zastosowanie w szkołach zatrudniających co najmniej 20 pracowników. Jest także podstawą naliczania odprawy z art. 20 Karty Nauczyciela dla nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

Częste absencje chorobowe nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania jako powód zwolnienia nauczyciela z pracy

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że nieprzewidziane, długotrwałe i powtarzające się nieobecności pracownika w pracy, wymagające podejmowania przez pracodawcę działań natury organizacyjnej (wyznaczenia zastępstw) i pociągające za sobą wydatki na zatrudnienie pracowników w godzinach nadliczbowych lub innych osób na podstawie umów zlecenia, są uzasadnioną przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę, chociażby były niezawinione przez pracownika i formalnie usprawiedliwione. Sprawdź, czy zatem częste absencje chorobowe umożliwiają zwolnienie z pracy nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania.

Czas na uzupełnienie przygotowania pedagogicznego przez nauczyciela

Nauczyciel bez przygotowania pedagogicznego może być zatrudniony na podstawie Karty Nauczyciela, o ile zobowiąże się do uzupełnienia przygotowania pedagogicznego w pierwszym roku pracy w szkole. Sprawdź, czy dyrektor szkoły może narzucić termin, do którego nauczyciel może uzupełnić kwalifikacje. Przekonaj się, jakie są skutki nieuzupełnienia przygotowania pedagogicznego przez nauczyciela.

Stwierdzenie braku kwalifikacji nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę

Dyrektor szkoły nawiązuje z nauczycielem stosunek pracy na stanowisku zgodnym z posiadanymi przez nauczyciela kwalifikacjami. Stwierdzenie, że zatrudnienie nauczyciela zostało dokonane z naruszeniem warunków dotyczących m.in. wymagań kwalifikacyjnych jest jedną z przesłanek wygaśnięcia stosunku pracy nauczyciela. Nie dotyczy to jednak nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Sprawdź, co zrobić, gdy okaże się, że nauczyciel bez kwalifikacji został zatrudniony na podstawie umowy o pracę bez zgody kuratora.

Dariusz Dwojewski
26 października 2023 r.
Zwalnianie nauczycieli

Brak mianowania a utrata pracy i prawa do wykonywania zawodu

Od 1 września 2022 r. nauczyciel zatrudniony na czas nieokreślony, który w ciągu 6 lat nie uzyska stopnia nauczyciela mianowanego, zostaje zwolniony z pracy z końcem roku szkolnego. Co więcej, dopóki nauczyciel nie zdobędzie tego stopnia awansu zawodowego, nie będzie mógł być zatrudniony w placówce samorządowej na czas nieokreślony. Przekonaj się, kto i kiedy straci pracę za brak awansu na stopień nauczyciela mianowanego i czy to będzie równoznaczne z utratą prawa do wykonywania zawodu nauczyciela.

Kiedy umowa na czas nieokreślony dla nauczyciela

Obecnie umowę na czas nieokreślony zawiera się z:

nauczycielem, który uzyskał stopień nauczyciela kontraktowego do 31 sierpnia 2022 r. – art. 17 ustawy z 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw;
nauczycielem początkującym, który posiada co najmniej 2-letni staż pracy w szkole oraz co najmniej dobrą ocenę pracy – art. 10 ust. 3a Karty Nauczyciela
nauczycielem mianowanym lub dyplomowanym, gdy nie ma warunków do zatrudnienia ich w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony – art. 10 ust. 6 Karty Nauczyciela.

Kiedy umowa na czas określony dla nauczyciela

Umowę na czas określony zawiera się z:

każdym nauczycielem, gdy potrzeba zatrudnienia nauczyciela wynika z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela (art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela),
nauczycielem początkującym, który mimo osiągnięcia 2-letniego stażu pracy w szkole nie uzyskał co najmniej dobrej oceny pracy (art. 10 ust. 3b pkt 1 Karty Nauczyciela)
nauczycielem początkującym, który w ciągu 6 lat od dnia rozpoczęcia przygotowania do zawodu nauczyciela nie uzyskał stopnia nauczyciela mianowanego (art. 10 ust. 3b pkt 2 Karty Nauczyciela)

Awans zawodowy na nauczyciela mianowanego – nowe i stare zasady

Do 31 sierpnia 2027 r. awans na stopień nauczyciela mianowanego przebiega dwutorowo. Nauczyciele, którzy uzyskali stopień nauczyciela kontraktowego do 31 sierpnia 2022 r. mogą bowiem uzyskać wyższy stopień awansu wyłącznie ma podstawie przepisów dotychczasowych tj. Karty Nauczyciela w brzmieniu do 31.08.2022 r. (tj. ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r., poz. 1762, z 2022 r., poz. 935, poz. 1116, poz. 1700) oraz Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r., poz. 2200).

Z artykułu dowiesz się m.in.:

kiedy nauczyciel straci pracę za brak awansu zawodowego na stopień nauczyciela mianowanego,
jak liczyć 6-letni okres, po którym nauczyciel traci zatrudnienie na czas nieokreślony,
kiedy nauczyciel traci prawo do wykonywania zawodu,
czy nauczyciel zatrudniony w wymiarze niższym niż 0,5 etatu straci pracę, gdy nie uzyska stopnia nauczyciela mianowanego,
czy nauczyciele przedszkoli niepublicznych muszą realizować przygotowanie do zawodu,
kiedy nauczyciel kontraktowy rozpoczyna przygotowanie do zawodu nauczyciela.

Odmowa uzupełniania etatu w innej szkole – czy może dać nauczycielowi prawo do odprawy

Obowiązek uzupełniania etatu w innej szkole może na nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nałożyć organ prowadzący. Dopełnieniem etatu nauczyciela mogą być zarówno godziny na tym samym, jak również na innym stanowisku pracy. Sprawdź, jakie są konsekwencji odmowy uzupełniania etatu w innej szkole. Przekonaj się, czy odmowa uzupełniania etatu prowadzi do zwolnienia nauczyciela z pracy z prawem do odprawy. Dowiedz się, co może zrobić nauczyciel, który nie chce uzupełniać etatu w innej szkole.