Zapoznawanie uczniów z koncepcją uczenia się przez całe życie i rynkiem edukacyjnym

Koncepcja uczenia się przez całe życie (ang. Life Long Learning) zakłada, że człowiek będzie stale podnosił swoje kompetencje, zdobywał i potwierdzał kwalifikacje zgodnie z potrzebami oraz wymaganiami rynku pracy. Formalnie taka koncepcja jest realizowana przez państwo w perspektywie długoterminowej, mieści się w ramach realizacji „Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska 2030” (Załącznik do uchwały nr 160/2013 Rady Ministrów z 10 września 2013 r.). Obecna perspektywa uczenia się przez całe życie obejmuje wiele działań, które skupiają się na uczeniu się w różnych kontekstach, na wszystkich etapach życia oraz na potwierdzaniu efektów uczenia się.

Nadrzędnym celem jest dobre przygotowanie dzieci i młodzieży do uczenia się przez całe życie oraz przygotowanie osób dorosłych do poszerzania i uzupełniania swoich kompetencji oraz kwalifikacji przy uwzględnieniu zmian w życiu zawodowym, społecznym i osobistym. Tenże cel opiera się na kilku zasadach, z których najważniejsze to m.in.:

• szerokie podejście do uczenia się, czyli łączenie formalnych i nieformalnych sposobów edukacji,

• docenianie uczenia się na każdym etapie życia, czyli reakcja na zmiany rynku pracy przez dopasowanie kariery edukacyjnej, a później zawodowej,

• uczenie się dotyczy wszystkich, czyli edukowanie osób, które znajdują się poza tradycyjną polityką edukacyjną, np. małych dzieci, osób pracujących, nieaktywnych zawodowo, a nawet seniorów,

• postawienie osoby w centrum, czyli dostosowania się do indywidualnych potrzeb uczących się ludzi,

• efektywne inwestowanie w uczenie się, czyli dobranie odpowiedniego modelu finansowania działań w zakresie kształcenia i szkoleń.

Polska w ostatnich latach aspiruje do bycia w grupie najbardziej rozwiniętych krajów świata. Perspektywa dostatniego życia jest silną motywacją do obrania odpowiedniej ścieżki edukacyjno-zawodowej.

Obecnie wykształcenie na poziomie średnim, a często i wyższym nie wystarcza, aby być konkurencyjnym na rynku pracy. Coraz bardziej liczą się chęci do pracy czy nauki, zaangażowanie oraz kompetencje miękkie. Formalna koncepcja uczenia się przez całe życie zakłada również wyrównywanie szans, a więc edukację formalną i nieformalną na wczesnym etapie życia dzieci. Kluczowe jest nie tylko wykształcenie ogólne, ale również gotowość do ustawicznego nabywania umiejętności. Analizując rynek pracy, czy wcześniej rynek edukacji w perspektywie krótkoterminowej, można dość dobrze przewidzieć pewne trendy, a przez to wybrać zawód przyszłości. Znajomość tych rynków oraz przekazywanie wiedzy na ten temat są obowiązkiem dobrego doradcy zawodowego.

Pierwszym etapem, który można wyróżnić, jest edukacja dzieci do 3. roku życia. Należy tutaj docenić szczególną rolę rodziców czy opiekunów takich dzieci. Jednym z głównych czynników tej edukacji są warunki życia dzieci, ich stan zdrowia, bezpieczeństwo, warunki mieszkaniowe czy status materialny rodziny. Nie jest to jednak etap, który jest uwzględniany w tradycyjnym podejściu do oświaty, który koncentruje się na formalnej edukacji. Kolejno możemy wyróżnić edukację przedszkolną i wczesnoszkolną, realizowaną w sposób formalny w przedszkolach, a następnie w pierwszych klasach szkoły podstawowej. Przedostatnim etapem jest formalne kształcenie młodzieży, kończąc na młodych dorosłych (do ok. 24. roku życia). Zapoznawanie uczniów z koncepcją uczenia się przez całe życie powinno być realizowane od jak najwcześniejszych etapów edukacji.

Skupiając się na zadaniach doradcy zawodowego w tym kontekście, należy zwrócić szczególną uwagę na znaczenie posiadania eksperckiej wiedzy z zakresu rynku edukacyjnego. Doradca zawodowy powinien orientować się nie tylko w ofertach szkół ponadpodstawowych w swojej okolicy, ale też mieć pojęcie o ogólnym stanie kształcenia ponadpodstawowego na terenie Polski. Wybór dobrej szkoły daje gwarancję odpowiednio dopasowanego w przyszłości zawodu i satysfakcjonującego życia ucznia. Ułatwieniem dla doradców zawodowych mogą być na przykład rankingi liceów ogólnokształcących corocznie organizowane przez Perspektywy (Brawa dla najlepszych!, „Perspektywy”, http://licea.perspektywy.pl/2019/szkoly-w-ktorych-warto-sie-uczyc, [dostęp: 09.11.2019]).

Uczenie się przez całe życie nie powinno mieć tylko aspektu formalnego. Równie ważne jest kształcenie kompetencji i umiejętności niekoniecznie niezbędnych do funkcjonowania na rynku pracy czy edukacji. Wielu dawnych wybitnych naukowców czy artystów w swoim czasie było w stanie posiąść ekspercką wiedzę i umiejętności w kilku dziedzinach, czego przykładem może być Leonardo da Vinci. Obecnie nie byłoby to możliwe, jednakże można przypuszczać, że gdyby da Vinci żył w naszych czasach, odniósłby porównywalny sukces zawodowy. Jednostki wybitne charakteryzuje ogromna motywacja i chęć zdobywania wiedzy oraz poszerzania poglądów. Niewątpliwie dorośli mają większą swobodę w wyborze tego, czego chcą się uczyć, nie będąc ograniczanymi przez formalne wymogi edukacji szkolnej.

Pamiętając o przysłowiu „czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał”, należy zwrócić uwagę, że istotnym elementem do kształcenia się przez całe życie jest podtrzymywanie przez całe życie ciekawości świata, którą naturalnie noszą w sobie małe dzieci. W tym kontekście doradca zawodowy powinien być zorientowany w dodatkowych formach edukacji pozaszkolnej, które odbywają się w okolicy, takich jak np. kursy językowe, szkoły tańca czy rysunku, dodatkowe zajęcia w lokalnym domu kultury czy akcje charytatywne, w których uczeń mógłby podjąć się wolontariatu.

Autor: Renata Maciejczyk – Doradca zawodowy, nauczycielka, współpracuje jako trener z Fundacją Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego oraz Regionalnym Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli; regularnie pisze dla miesięcznika „Nowoczesne Doradztwo Zawodowe w Szkole Podstawowej”.