Nauczanie indywidualne może być realizowane na podstawie polecenia podróży służbowej, ale też w drodze zmiany miejsca wykonywania pracy. To ostatnie rozwiązanie sprawdzi się w przypadku wyjazdów zaplanowanych w dłuższym okresie czasu. Co istotne, nie zawsze w takich sytuacjach istnieje obowiązek zwrotu kosztów podróży służbowej

Polecenie podróży służbowej

Dyrektor może, w ramach swoich uprawnień kierowniczych, zlecić pracownikowi w tym nauczycielowi zadanie służbowe poza stałym miejscem pracy, określonym w umowie o pracę (akcie mianowania). W takiej sytuacji pracownikowi należy się zwrot kosztów podróży służbowej (art. 77⁵ Kodeksu pracy). Dlaczego?

Otóż podstawową cechą stosunku pracy jest wykonywanie przez pracownika pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Dlatego umowa o pracę lub inny akt nawiązujący stosunek pracy określać ma obowiązkowo m.in. miejsce świadczenia pracy (art. 29 § 1 Kodeksu pracy, art. 14 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela).

Dyrektor może polecić pracownikowi wykonanie czynności poza miejscem pracy, określonym w umowie o pracę lub innym akcie nawiązującym stosunek pracy (polecenie podróży służbowej).

Podróż służbowa nie za darmo

Z tytułu podróży odbywanej w terminie i miejscu określonym przez pracodawcę pracownikowi przysługują diety oraz zwrot kosztów:

przejazdów,
dojazdów środkami komunikacji miejscowej,
noclegów,
innych niezbędnych udokumentowanych wydatków, określonych lub uznanych przez pracodawcę adekwatnie do uzasadnionych potrzeb

(§ 2 rozporządzenia MPiPS z 29 stycznia 2013 r.).

Dojazd nauczyciela na nauczanie indywidualne z uczniem mieści się w kategoriach podróży służbowej, gdyż leży w zakresie obowiązków, które nauczyciel realizuje w ramach swojego czasu pracy (zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz – art. 42 ust. 2 pkt 1 Karty Nauczyciela). Czynności te nauczyciel realizuje poza stałym miejscem pracy określonym w umowie o pracę lub w akcie mianowania.

W takiej sytuacji dyrektor szkoły wydaje nauczycielowi polecenie podróży służbowej i zwraca koszty podróży.

Nauczyciel musi wykonać polecenie podróży służbowej

Generalnie nauczyciel nie może odmówić wykonania polecenia służbowego dotyczącego realizacji nauczania indywidualnego ucznia zamieszkałego w innej miejscowości. Odmowa taka byłaby uzasadniona jedynie, gdyby chodziło na nauczycielkę w ciąży, albo opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia. W takim bowiem przypadku delegowanie poza stałe miejsce pracy wymaga zgody pracownika (art. 178 § 2 Kodeksu pracy).

Zwrot kosztów podróży służbowej nie zawsze konieczny

Co w przypadku, gdy powierzenie nauczania indywidualnego następuje na dłuższy okres czasu? Wtedy należy rozważyć zmianę warunków umowy o pracę (aktu mianowania) poprzez wprowadzenie dodatkowego miejsca pracy – miejsca pobytu ucznia.

Zdaniem sądu Podróż służbowa ma incydentalny, tymczasowy i krótkotrwały charakter. Istotnym elementem oceny w sprawie jest zatem to, czy pracownik ma do wykonania polecone zadanie w podróży służbowej, która to w kompleksie jego obowiązków stanowi zjawisko nietypowe, okazjonalne, czy też wykonuje pracę przez dłuższy czas w innym miejscu (nawet za granicą), niż zapisane w umowie o pracę lub innym dokumencie (wyroki Sądu Najwyższego: z 22 lutego 2008 r., I PK 208/07, z 3 grudnia 2009 r., II PK 138/09, z 4 marca 2009 r., II PK 210/08, uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 19 listopada 2008 r., II PZP 11/08). Określenie miejsca pracy w treści umowy o pracę może polegać na wskazaniu "stałego miejsca pracy", na wskazaniu obok stałego miejsca pracy także niestałego miejsca (miejsc) pracy albo na wskazaniu niestałych (zmiennych) miejsc pracy, byle w sposób dostatecznie określony (wyrok Sądu Najwyższego z 19 marca 2008 r., I PK 230/07).

W takim wypadku praca wykonywana w miejscu pobytu ucznia, objętego nauczaniem indywidualnym, nie będzie miała charakteru podróży służbowej i nie będzie wiązała się z obowiązkiem zwrotu kosztów takiej podróży.