W dniu 18 października 2021 r. opublikowano projekt nowej ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Nowe rozwiązania dotyczące tzw. sygnalistów wejdą w życie także w oświacie. Poznaj nowe obowiązki pracodawców. Dowiedz się także, na czym będzie polegała ochrona sygnalistów w szkole.

Ochrona sygnalistów w nowej ustawie

Celem nowych przepisów jest ochrona tzw. sygnalistów. Są to osoby, które dokonały zgłoszenia naruszenia prawa w zakresie:

zamówień publicznych;
usług, produktów i rynków finansowych;
zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu;
bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
bezpieczeństwa transportu;
ochrony środowiska;
ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
bezpieczeństwa żywności i pasz;
zdrowia i dobrostanu zwierząt;
zdrowia publicznego;
ochrony konsumentów;
ochrony prywatności i danych osobowych;
bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
interesów finansowych Unii Europejskiej;
rynku wewnętrznego UE.

Przykład Sekretarz szkoły brał udział w zamówieniu publicznym. Następnie zgłosił nieprawidłowości w tym zakresie. W ten sposób zyskał status sygnalisty.

Nie każde zgłoszenie będzie legalne. Konieczne będą uzasadnione podstawy, by sądzić, że zgłaszana informacja nie jest fałszywa w momencie dokonywania zgłoszenia. Jeżeli zgłoszenie nie będzie spełniało tych warunków, wówczas ochrona nie będzie obowiązywała.

Ochrona nie tylko dla pracowników

Ochroną zostaną objęte osoby zgłaszające lub ujawniające informacje lub uzasadnione podejrzenia naruszenia prawa. Będą to nie tylko pracownicy, ale także:

kandydaci do zatrudnienia i byli pracownicy,
osoby świadczące na rzecz szkoły usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej,
stażyści,
wolontariusze.

Ochrona ma objąć także osoby:

pomagające w dokonaniu zgłoszenia,
powiązane ze zgłaszającym.

Ochrona sygnalistów także w szkole

Z projektu ustawy wynika, że obowiązek wprowadzenia ochrony sygnalistów będą miały również szkoły i placówki oświatowe. Niemniej jednak nie w każdym przypadku. Nowy obowiązek obejmie wyłącznie takie szkoły i placówki, które zatrudniają minimum 50 pracowników. Wszystkie wymogi będą musiały być spełnione już do 17 grudnia 2021 r. Czasu pozostało więc bardzo niewiele.

Szkoły i placówki z mniejszą liczbą pracowników nie będą musiały wprowadzać rozwiązań ochronnych. Jednak nawet w tych jednostkach zgłaszanie naruszeń nie będzie wykluczone.

Będzie dotyczyło to zarówno jednostek publicznych, jak i niepublicznych. Przy czym szkoły niepubliczne będą miały czas na realizację nowych obowiązków do 17 grudnia 2023 r.

16 zakazanych działań względem sygnalistów

L.p.	Zakazane działania
1.	odmowa nawiązania stosunku pracy
2.	wypowiedzenie lub rozwiązanie bez wypowiedzenia stosunku pracy
3.	odmowa zawarcia umowy o pracę na czas określony po rozwiązaniu umowy o pracę na okres próbny, kolejnej umowy o pracę na czas określony lub nieokreślony, gdy pracownik miał uzasadnione oczekiwanie, że zostanie z nim zawarta taka umowa
4.	obniżenie wynagrodzenia za pracę
5.	wstrzymanie awansu albo pominięcie przy awansowaniu
6.	pominięcie przy przyznawaniu innych niż wynagrodzenie świadczeń związanych z pracą
7.	przeniesienie pracownika na niższe stanowisko pracy
8.	zawieszenie w wykonywaniu obowiązków pracowniczych lub służbowych
9.	przekazanie innemu pracownikowi dotychczasowych obowiązków pracowniczych
10.	niekorzystna zmiana miejsca wykonywania pracy lub rozkładu czasu pracy
11.	negatywna ocena wyników pracy lub negatywną opinię o pracy
12.	nałożenie lub zastosowanie środka dyscyplinarnego (w tym kary finansowej)
13.	ograniczenie udziału w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych
14.	nieuzasadnione skierowanie na badanie lekarskie, w tym badania psychiatryczne
15.	utrudnianie znalezienia nowego zatrudnienia
16.	groźba lub próba ww. działań

Oczywiście nie będzie dotyczyło to przypadków, gdy pracodawca udowodni, że działał z obiektywnych powodów.

Nowe obowiązki szkół - do 17 grudnia 2021 r.

Jakie zatem obowiązki ochronne będą miały szkoły?

L.p.	Obowiązek	Objaśnienie
1.	Przyjęcie wewnętrznego regulaminu zgłaszania naruszeń	Szkoła będzie musiała opracować regulamin zgłaszania naruszeń i działań następczych. Dokument ten trzeba będzie uzgodnić z organizacjami związkowymi. Natomiast w razie ich braku wymagana będzie konsultacja regulaminu z przedstawicielami pracowników. Regulamin zgłaszania naruszeń będzie musiał precyzować przynajmniej: podmiot wewnętrzny upoważniony przez pracodawcę do przyjmowania zgłoszeń; sposoby przekazywania zgłoszeń; informację, czy wewnętrzna procedura obejmuje przyjmowanie zgłoszeń anonimowych; podmiot upoważniony do podejmowania działań następczych; obowiązek potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia w ciągu 7 dni od dnia jego otrzymania; działania następcze podejmowane w celu weryfikacji informacji o naruszeniach, środki, jakie mogą zostać zastosowane w przypadku stwierdzenia naruszenia; termin na przekazanie zgłaszającemu informacji zwrotnej (maksymalnie 3 miesiące od potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia lub, w przypadku nieprzekazania potwierdzenia zgłaszającemu - od dokonania zgłoszenia); zrozumiałe i jednoznaczne informacje na temat trybu dokonywania zgłoszeń zewnętrznych. Regulamin zgłaszania naruszeń będzie wchodził w życie w terminie 2 tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty w danej szkole.
2.	Utworzenie kanałów zgłoszeń	Zgłoszenia naruszenia prawa będzie można dokonać za pomocą wewnętrznych kanałów zgłoszeń utworzonych przez pracodawcę. W ustawie zostały określone wymagania dotyczące utworzenia oraz organizacji kanałów wewnętrznych. Szkoła będzie musiała zadbać o ochronę poufności osoby: dokonującej zgłoszenia, której dotyczy zgłoszenie.
3.	Rejestrowanie zgłoszeń	Pracodawca będzie musiał prowadzić rejestr zgłoszeń wewnętrznych. Dokument ten będzie zawierał: numer sprawy; przedmiot naruszenia; datę dokonania zgłoszenia wewnętrznego; informację o podjętych działaniach następczych; datę zakończenia sprawy.
4.	Monitoring	Szkoła będzie miała obowiązek zapewnienia sygnaliście możliwości monitorowania zgłoszonej sprawy.