Czy szkoła może organizować dodatkowe, oprócz tych przygotowanych przez CKE, testy diagnostyczne dla maturzystów? Czy można je organizować zamiast lekcji w czasie ich trwania i w związku z tym traktować udział w tych testach jako obowiązkowy? Czy można potraktować te testy jako prace klasowe i wystawić z nich oceny? Odpowiadając na te pytania, podpowiadamy, jak prawidłowo przeprowadzić i ocenić próbne matury.

O przeprowadzeniu próbnych matur decyduje szkoła

Żaden zapis prawa oświatowego nie zawiera informacji o próbnych egzaminach zewnętrznych, także w zakresie ich częstotliwości czy ilości. Decyzja o organizacji dodatkowych egzaminów próbnych należy do szkoły. Jednak ich organizacja nie powinna uniemożliwić realizacji podstawy programowej z jakichkolwiek zajęć edukacyjnych.

Wybór terminu tych egzaminów powinien być więc dobrze przemyślany, aby nie przepadały lekcje. Nie jest to łatwe, gdyż egzamin po wszystkich lekcjach musiałby trwać do późnych godzin popołudniowych czy wręcz do wieczora i próba nie odniosłaby skutku, gdyż uczniowie byliby zmęczeni np. po ośmiu lekcjach rozpoczynając po nich egzamin ok. 16.

Trzeba więc znaleźć „złoty środek” czyli tak planować egzaminy próbne, aby nie tracić lekcji lub tracić ich jak najmniej, np. organizować egzaminy na początku tzn. o 8.00, a po egzaminie przeprowadzić zaplanowane lekcje.

Kwestia przymusu maturzystów do uczestniczenia w egzaminach próbnych nie jest łatwa

Jeżeli np. nauczyciel języka polskiego przeprowadza taki egzamin na swoich lekcjach, traktując jako etap przygotowań – obecność na lekcjach języka polskiego jest obowiązkowa. Jeśli jednak organizowane są w dodatkowym terminie – nie ma takiej podstawy prawnej, aby narzucić obecność jako obowiązkową.

Z młodzieżą należy wówczas rozmawiać i przekonać do korzyści takich egzaminów, o tym jak bardzo mogą pomóc w przygotowaniach do matury.

Nie można zamieniać wyników egzaminów na oceny bieżące

Przeprowadzanie egzaminu próbnego ma na celu pomoc uczniom (oraz rodzicom) w ocenie stopnia przygotowania ucznia do egzaminu zewnętrznego, dać informację o wynikach dotychczasowych przygotowań, ich efektywności. Wynik egzaminu próbnego powinien być podany w punktach oraz procentach, tak jak będzie podany wynik egzaminu.

Nie wolno zamieniać wyników egzaminów zewnętrznych (także próbnych) na oceny bieżące, gdyż niedozwolone jest przeliczanie wyników punktowych na oceny wyrażone stopniem szkolnym. Wynik punktowy lub procentowy testowania zewnętrznego (nawet jeśli jest to próba) nie może być wyrażany w skali oceny szkolnej, gdyż jest nieprzekładalny na tę skalę.

Dokonywanie tego jest krzywdzące dla ucznia i nie odzwierciedla stanu rzeczywistego.

Ponadto arkusze testowe obejmują pełen zakres materiału z cyklu kształcenia, a uczeń pisząc egzamin próbny (np. w listopadzie lub w marcu) nie zrealizował podstawy programowej w całości, więc nie może być za to oceniany stopniem szkolnym.

Celem egzaminu próbnego jest umożliwienie uczniowi nabrania pewności i obycia w sytuacji egzaminacyjnej, a nie zamiana wyniku na ocenę.

Ważne, aby zrozumieć, czym jest ocenianie

Dodatkowym dowodem na tezę o braku możliwości zamiany wyniku próbnego egzaminu na stopień szkolny jest rozumienie oceniania. Ustalając oceny, nauczyciel powinien ocenić stopień opanowania przez ucznia wiadomości i umiejętności określonych w wymaganiach edukacyjnych opisanych w podstawie programowej i wynikających z niej programów nauczania.

Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań:

określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego lub efektów kształcenia określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodach oraz wymagań edukacyjnych wynikających z realizowanych w szkole programów nauczania;
edukacyjnych wynikających z realizowanych w szkole programów nauczania – w przypadku dodatkowych zajęć edukacyjnych

(art. 44b ust. 3 ustawy o systemie oświaty).

O ocenianiu w przepisach oświatowych

Kolejnym potwierdzeniem tego stanowiska stanowi także § 10 rozporządzenia MEN z 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz słuchaczy w szkołach publicznych, zgodnie z którym śródroczna i roczna opisowa ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych, o której mowa w art. 44i ust. 1 pkt 2 i ust. 4 ustawy,

uwzględnia poziom i postępy w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do odpowiednio wymagań i efektów kształcenia, dla danego etapu edukacyjnego oraz
wskazuje potrzeby rozwojowe i edukacyjne ucznia związane z przezwyciężaniem trudności w nauce lub rozwijaniem uzdolnień.

Analogiczny zapis znajduje się w rozporządzeniu MEN z 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych.

Mając to na uwadze, nie ma przeciwwskazań, aby egzaminy próbne się odbywały i były oceniane w obowiązującej skali dotyczącej danego egzaminu. Informację o wynikach powinien otrzymać zarówno uczeń, jaki i jego rodzice, ale ocena ta wyrażona w procentach lub punktach – nie może mieć wpływu na ocenę śródroczną lub roczną, bo nie stanowi oceny wiedzy i umiejętności zdobywanych przez uczniów w trakcie nauki w danej szkole, wynikających z wymagań edukacyjnych na danym etapie edukacyjnym.