Pakiet 13 porad dla uczestników konferencji

Jakie zmiany przewidziane są w ścieżce awansu zawodowego nauczycieli? Czy wejdą w życie od 1 września 2021 r.

W założeniach do projektu nowelizacji Karty Nauczyciela przewidziane zostały liczne i rewolucyjne zmiany w zakresie awansu zawodowego. Planowana jest

• likwidacja stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego (w okresie przejściowym dotychczasowy nauczyciel kontraktowy będzie mógł szybciej uzyskać stopień mianowanego),
• wprowadzenie możliwości ubiegania się o stopień nauczyciela mianowanego po 4 latach od rozpoczęcia pracy,
• wprowadzenie egzaminu zewnętrznego po okresie wprowadzenia do zawodu, obejmującego część praktyczną i teoretyczną (będzie on warunkował uzyskanie mianowania),
• odejście o staży,
• zwiększenie nacisku na umiejętności praktyczne nauczycieli,
• umożliwienie nauczycielom dyplomowanym zdobycia dwóch specjalizacji zawodowych

Ścieżka awansu zawodowego ma więc diametralnie się zmienić, przede wszystkim przez zredukowanie do trzech stopni awansu zawodowego i zastąpienie sformalizowanego stażu swoistą praktyką zawodową (w ramach zatrudnienia). Rozmowa kwalifikacyjna nauczyciela stażysty ma być zastąpiona egzaminem zewnętrznym.

Kiedy opisywane zmiany wejdą w życie? Można przyjąć, że nie w roku szkolnym 2021/2022. Pracę nad nowelizacją będą bowiem kontynuowane w nowym roku szkolnym i dopiero wtedy zapewne poznamy projekt ustawy nowelizującej.

Kto i kiedy może skrócić lub wcześniej rozpocząć staż na wyższy stopień awansu zawodowego?

Ścieżka awansu zawodowego w obecnym stanie prawnym nie należy do najkrótszych. Nic więc dziwnego, że nauczyciele zastanawiają się, czy można ją skrócić. Niestety takie rozwiązania przewidziane są jedynie w szczególnych przypadkach.

Aktualnie przepisy nie dają natomiast możliwości szybszego rozpoczęcia stażu na wyższy stopień awansu tj. przed upływem okresów karencji:

• 1 roku zatrudnienia w przypadku nauczyciela mianowanego
• 2 lat zatrudnienia w przypadku nauczyciela kontraktowego.

Czy nauczyciel może odbyć staż na wyższy stopień awansu w szkole niepublicznej? Na jakich warunkach?

Obowiązują takie same warunki rozpoczęcia stażu jak w przypadku szkół publicznych samorządowych. Nauczyciel musi więc:

• być zatrudnionym w ciągu 14 dni od dnia rozpoczęcia zajęć w szkole,
• być zatrudnionym zgodnie z kwalifikacjami, na stanowisku nauczyciela
• pozostawać w zatrudnieniu w wymiarze połowy obowiązkowego wymiaru zajęć.

Najwięcej wątpliwości w przypadku szkół niepublicznych budzi ten ostatni wymóg. Czy chodzi tu o ½ wymiaru zajęć czy też ½ etatu nauczyciela? Pamiętajmy, że nauczyciel szkoły niepublicznej w zakresie czasu pracy podlega Kodeksowi pracy. Tym samym względem takiego nauczyciela należy przyjąć, że chodzi o połowę etatu.

Nauczyciel odbywa dodatkowy staż trwający 9 miesięcy. Czy sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego powinno obejmować także ten staż?

W przypadku gdy ostateczna ocena dorobku zawodowego nauczyciela jest negatywna, ponowna ocena dorobku może być dokonana po odbyciu, na wniosek nauczyciela i za zgodą dyrektora szkoły, jednego dodatkowego stażu w wymiarze 9 miesięcy. Podobnie nauczyciel, który nie uzyskał akceptacji lub nie zdał egzaminu, może ponownie złożyć wniosek o podjęcie odpowiednio postępowania egzaminacyjnego lub kwalifikacyjnego po odbyciu, na swój wniosek i za zgodą dyrektora szkoły, dodatkowego stażu w takim samym wymiarze.

Dla tego stażu nie przewidziano żadnych odrębnych regulacji prawnych poza krótszym terminem. Oznacza to, że taki staż również musi być ujęty w sprawozdaniu z realizacji planu rozwoju zawodowego.

Czy zapowiadane jest zwiększenie pensum nauczycieli?

W przytaczanych już założeniach do nowelizacji Karty nauczyciela przyjęto, że dojdzie do podwyższenia wymiaru pensum nauczycieli o 2 godziny. Nie będzie to jednak dotyczyło nauczycieli wychowania przedszkolnego.

Jednocześnie wprowadzony zostanie 3-letni okres przejściowy, w trakcie którego poszczególni nauczyciele będą mogli zadecydować o:

• zwiększeniu pensum z jednoczesnym wzrostem wynagrodzenia
• zachowaniu dotychczasowego wymiaru pensum i ustaleniu proporcjonalnego wynagrodzenia zasadniczego.

Przejście na wyższe pensum według założeń ma nie być obowiązkowe. Nauczyciel będzie mógł pozostać przy dotychczasowym pensum i wynagrodzeniu lub zwiększyć jego wysokość i odpowiednio stawkę wynagrodzenia.

Nauczyciel zatrudniony w niepełnym wymiarze 12/18 przedstawił orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Czy obniżamy mu wymiar zajęć?

Nauczycielowi niepełnosprawnemu zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, dla którego maksymalny tygodniowy wymiar czasu pracy jest obniżany do 35 godzin, obniża się tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć proporcjonalnie do obniżenia maksymalnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, z zaokrągleniem do pełnych godzin w ten sposób, że czas zajęć do pół godziny pomija się, a powyżej pół godziny liczy się za pełną godzinę.

Obniżenie tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nie może spowodować zmniejszenia wynagrodzenia oraz ograniczenia innych uprawnień nauczyciela (art. 42a ust. 1a-2 Karty Nauczyciela).

W przypadku takiego nauczyciela dokonujemy przeliczenia tygodniowej liczby godzin (mnożymy ją przez ułamek 7/8). Zachowujemy oczywiście takie samo wynagrodzenie. W opisywanej sytuacji będzie to 11 godzin.

Nauczyciel jest w ciągłym zatrudnieniu od 1 września 1991 r. Miał jednak 2 dni urlopu bezpłatnego. Z dniem 31 sierpnia 2021 r. stosunek pracy nauczyciela ulegnie rozwiązaniu ale nie przejdzie on na emeryturę. Czy nauczyciel otrzyma nagrodę jubileuszową?

Za dzień nabycia prawa do nagrody jubileuszowej uważa się dzień bezpośrednio poprzedzający dzień, który nazwą lub datą odpowiada dniowi, w którym pracownik podjął zatrudnienie (uchwała Sądu Najwyższego z 21 maja 1991 r. I PZP 16/91). Ta przedstawiona przez Sąd Najwyższy reguła potocznego liczenia terminów dotyczy właśnie stażu zatrudnienia.

Musimy jednak wziąć tu pod uwagę dni urlopu bezpłatnego. Urlop taki nie jest zaliczany do okresów pracy, od których zależą świadczenia pracownicze. To zaś oznacza, że jest on traktowany, tak jakby nauczyciel nie był wtedy zatrudniony. W opisywanej sytuacji przesuwa to dzień nabycia nagrody jubileuszowej o 2 dni. Wtedy jednak nauczyciel nie będzie już pozostawał w zatrudnieniu i nie może liczyć na nagrodę.

Jedynie w przypadku rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, nauczycielowi, któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę tę wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy (§ 4 Rozporządzenia MENiS z 30 października 2011 r.). Reguła taka nie działa w innych przypadkach.

Dyrektor z powodu braku godzin zwolnił nauczyciela z dłuższym stażem, pozostawiając w zatrudnieniu nauczyciela ze stażem krótszym. Czy słusznie?

Przydział godzin ale też typowanie nauczycieli do zwolnienia nie może być bowiem całkowicie dowolne ani dyskryminujące, co potwierdza orzecznictwo (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 1999 r., I PKN 652/98, wyrok Sądu Najwyższego z 8 marca 2012 r. III PK 52/11, wyrok Sądu Najwyższego z 26 marca 2002 r. I PKN 98/01). Kryteria typowania mogą być opracowane w dokumencie wewnątrzszkolnym. Jeżeli taki dokument w szkole został utworzony, wówczas należy kierować się jego treścią. Natomiast w razie jego braku należy przydzielić godziny zgodnie z usprawiedliwionymi i obiektywnymi kryteriami, przytaczanymi w orzecznictwie sądowym:

• forma zatrudnienia (mianowanie czy umowa o pracę) - wyrok Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2005 r. I PK 159/04,
• stopień awansu zawodowego,
• staż pracy pedagogicznej, a w szczególności w nauczaniu danego przedmiotu (wyrok Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2002 r. I PKN 771/00),
• jakość wykonywanej pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 11 września 2001 r. I PKN 610/00),
• poziom kwalifikacji zawodowych (wyrok Sądu Najwyższego z 5 lipca 2002 r. I PKN 301/01),
• spektrum przydatnych kwalifikacji zawodowych (wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2015 r. III PK 56/14)
• dyscyplina pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 19 lutego 2000 r. II PK 156/08)
• nieobecności w pracy dezorganizujące pracę szkoły (wyrok Sądu Najwyższego z 22 września 2000 r. I PKN 29/00). Kryteria te należy uwypuklić, wskazując, że przesądziły one o wyborze nauczyciela do zwolnienia,
• fakt posiadania potencjalnego dodatkowego źródła utrzymania w postaci uprawnień emerytalnych (wyrok Sądu Najwyższego z 18 września 2003 r. I PK 286/02).

Kryteria te mają na celu ocenę przydatności nauczyciela do pracy. Nie powinniśmy jednak ograniczać się tylko do jednego z nich.

Czy nauczycielom należy się wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe za dni, które dyrektor ustalił jako wolne od zajęć dydaktycznych?

Z zasady wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, zaś za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy poszczególne przepisy prawa pracy tak stanowią (art. 80 Kodeksu pracy w zw. z art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela, wyrok WSA z 27 listopada 2009 r. IV SA/Gl 364/09). Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za czas nieprzepracowany, jeżeli był wówczas gotów do ich wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy (art. 81 § 1 Kodeksu Pracy).

Jak zatem zdefiniować gotowość do pracy? Mamy z nią do czynienia, gdy:

• pracownik nie mógł wykonywać pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy
• istnieje zamiar wykonywania pracy
• istnieje realna możliwość wykonywania pracy
• pracownik uzewnętrznia wolę świadczenia pracy,
• pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy przez cały czas niemożności wykonywania pracy.

W przypadku tzw. dni dyrektorskich brak zajęć dydaktycznych wynika z przepisu prawa tj. § 5 rozporządzenia MEN w sprawie organizacji roku szkolnego. Tym samym nie sposób stwierdzić, że nauczyciel ma realną możliwość realizowania godzin ponadwymiarowych w tych dniach. Oznacza to, że nie należy mu się w te dni wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe.

Czy wymiar urlopu wychowawczego należy zsumować dla bliźniaków i udzielić go na 70 miesięcy, czy też 35 miesięcy?

Pracownik w tym nauczyciel zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Wymiar urlopu wychowawczego wynosi 35 miesięcy na jednego rodzica.

Takie brzmienie przepisów sugeruje, że 35-miesięczny wymiar urlopu odnosi się do rodzica. W przypadku wychowywania bliźniaków pracownikowi nie przysługuje więc 70-miesięczny urlop wychowawczy. Urlopu tym samym należy udzielić w wymiarze 35 miesięcy.

W przypadku nauczycieli należy pamiętać również o terminach zakończenia urlopu wychowawczego. Otóż termin zakończenia urlopu wychowawczego powinien przypadać na dzień poprzedzający rozpoczęcie roku szkolnego; w takim przypadku termin udzielonego urlopu ulega odpowiedniemu skróceniu, a na wniosek nauczyciela - odpowiedniemu przedłużeniu. Z kolei nauczycielowi, który w związku z rozpoczęciem urlopu wychowawczego nie mógł wykorzystać przypadającego w okresie letnich ferii szkolnych urlopu wypoczynkowego, do którego nabył prawo - termin zakończenia urlopu wychowawczego powinien przypadać na koniec zajęć szkolnych. Reguły te nie dotyczą jednak urlopu nie dłuższego niż miesięczny.

Kandydat do zatrudnienia w przedszkolu ma ukończone studia magisterskie, które nie są związane z oświatą. Jednocześnie uzyskał przygotowanie pedagogiczne i ukończył studia podyplomowe z pedagogiki wczesnoszkolnej. Czy to wystarczy do zatrudnienia nauczyciela?

Nauczyciel przedszkola posiada odpowiednie kwalifikacje jeżeli spełnia jeden z wariantów wymogów:

1)     studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie, na kierunku (specjalności) zgodnym z nauczanym przedmiotem lub prowadzonymi zajęciami, oraz przygotowanie pedagogiczne,

2)     studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie, na kierunku, którego efekty uczenia się, o których mowa w ustawie z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji, w zakresie wiedzy i umiejętności obejmują treści nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć, wskazane w podstawie programowej dla tego przedmiotu na odpowiednim etapie edukacyjnym, oraz przygotowanie pedagogiczne,

3)     studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie, na kierunku (specjalności) innym niż wymieniony w pkt 1 i 2, i studia podyplomowe w zakresie nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć oraz przygotowanie pedagogiczne,

4)     studia pierwszego stopnia na kierunku (specjalności) zgodnym z nauczanym przedmiotem lub prowadzonymi zajęciami oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub

5)     studia pierwszego stopnia na kierunku, którego efekty uczenia się, o których mowa w ustawie z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji, w zakresie wiedzy i umiejętności obejmują treści nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć, wskazane w podstawie programowej dla tego przedmiotu na odpowiednim etapie edukacyjnym, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne, lub

6)     studia pierwszego stopnia na kierunku (specjalności) innym niż wymieniony w pkt  i 5 oraz studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny, w zakresie nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne, lub

7)     zakład kształcenia nauczycieli w specjalności odpowiadającej nauczanemu przedmiotowi lub prowadzonym zajęciom, lub

8)     zakład kształcenia nauczycieli w specjalności innej niż wymieniona w pkt 7 oraz kurs kwalifikacyjny w zakresie nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć,

9)     studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie, na kierunku pedagogika w specjalności przygotowującej do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym;

10)  zakład kształcenia nauczycieli w specjalności przygotowującej do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym.

Z pewnością studia z edukacji wczesnoszkolnej dawałyby kwalifikacje w przedszkolu, gdyby były studiami I, II stopnia lub magisterskimi, ewentualnie gdyby nauczyciel uzyskał takie kwalifikacje w zakładzie kształcenia nauczycieli. Co ze studiami podyplomowymi? Jeżeli z dokumentacji nie wynika, że obejmują one również swoim zakresem edukację wczesnoszkolną, to takie studia nie będą wystarczające.

Kto może prowadzić zajęcia z dzieckiem z Zespołem Aspergera?

W przypadku takiego ucznia mamy do czynienia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, w którym zazwyczaj wskazana jest potrzeba prowadzenia zajęć z tzw. nauczycielem wspomagającym. Nauczyciel ten powinien mieć kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej odpowiednie do rodzaju niepełnosprawności ucznia.

Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy ukończone studia z oligofrenopedagogiki dają kwalifikacje do prowadzenia zajęć w takich przypadkach. Zwykle tak jest.

Jeżeli konkurs pozostaje nierozstrzygnięty lub nie zgłosi się do niego żaden kandydat, konieczne jest powierzenie funkcji dyrektora bez konkursu – w porozumieniu z organem nadzoru pedagogicznego. Jakie kwestie w kontekście kandydata ocenia wówczas kurator oświaty?

W istocie jeżeli do konkursu nie zgłosi się żaden kandydat albo w wyniku konkursu nie wyłoniono kandydata, organ prowadzący powierza to stanowisko ustalonemu, w porozumieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny, kandydatowi.

Dodatkowo wymagane jest zasięgnięcie opinii:

• rady szkoły (jeżeli istnieje),
• rady pedagogicznej.

Przepisy nie wskazują jednak, co ocenia tu organ nadzoru pedagogicznego. Tym samym nie można zarzucić temu organowi przekroczenia kompetencji w tym zakresie. Skoro tak, to ocenie może podlegać m.in.

• jakość wykonywania pracy przez nauczyciela (np. w oparciu o ostatnią ocenę pracy),
• dotychczasowe doświadczenie w zakresie pełnienia funkcji kierowniczej,
• ewentualna przeszłość dyscyplinarna itp.

Kolejne porady przedstawiam w wideoszkoleniu wraz z prezentacją.