MEN: Przestępczość w szkołach spada

Z powszechnie dostępnych danych Komendy Głównej Policji z 31 stycznia wynika, że mamy do czynienia z pozytywną tendencją spadku poziomu przestępczości na terenie szkół i poddanych analizie placówek oświatowych, o czym świadczą przytaczane zestawienia w tabeli 1 i 2:

Tabela 1. Przestępstwa stwierdzone ogółem, w tym popełnione przez nieletnich w 2011 i 2012 r.

Z przedstawionych powyżej danych wynika, że w 2012 r., w porównaniu do roku 2011 zanotowano 11-procentowy spadek przestępstw stwierdzonych na terenie szkół podstawowych, gimnazjów, szkół średnich i zawodowych oraz takich placówek, jak internat, bursa szkolna, a także 17-procentowy spadek przestępstw stwierdzonych w szkołach i placówkach dokonanych przez nieletnich.

Także według danych Komendy Głównej Policji wśród przestępstw popełnionych na terenie szkół podstawowych i w gimnazjach zarówno przez nieletnich, jak i dorosłych sprawców w 2012 r. odnotowano 74 przypadki zdarzeń ujętych w jedną kategorię statystyczną: zgwałceń lub innych czynności seksualnych (w tej liczbie konsekwencje za 58 tzw. innych czynności seksualnych poniesie jeden nieletni, który popełnił je w jednym gimnazjum). W 2011 roku doszło do 14, w 2010 r. do 20; w 2009 r. - 26, w 2008 r. - 9, w 2007 r. - 19; w 2006 r. - 20; w 2005 r. - 19; w 2004 r. - 16 tego typu incydentów. Po 2004 r. zmienił się system rejestracji statystycznej miejsc popełnienia przestępstwa, dlatego dane z poprzednich lat dotyczą kategorii „szkoła" bez uszczegółowienia jej typu. Wynika z nich, że liczba gwałtów lub innych czynności seksualnych w szkole (popełnionych zarówno przez nieletnich, jak i przez dorosłych sprawców) jest podobna i nie uległa nagłemu zwiększeniu.

Z Systemu Informacji Oświatowej wynika, że dane w kategoriach: pobicie, umyślne uderzenie oraz nieumyślne uderzenie, które były gromadzone w latach 2005-2011, jednoznacznie wskazują na obniżenie o 63 proc. wskaźnika w tych kategoriach. Natomiast łączna liczba wypadków spowodowanych przez nieumyślne uderzenie w 2011 r. spadła o 49 proc. w stosunku do roku 2005. Takie wypadki, jak pobicie, umyślne uderzenie oraz nieumyślne uderzenie najczęściej miały miejsce na zajęciach wychowania fizycznego oraz podczas przerw międzylekcyjnych. Do wypadków spowodowanych pobiciem i umyślnym uderzeniem dochodzi najczęściej podczas przerw międzylekcyjnych.

Także wyniki porównawcze badań CBOS z lat 1998, 2003, 2008 i 2010 jednoznacznie wskazują na zmniejszenie skali przemocy w szkole, zmniejszenie liczby przypadków drastycznej przemocy w szkole, jak również zmniejszenie liczby wymuszeń pieniędzy, kradzieży, np. z szatni czy plecaków.

Zgodnie z wynikami badań zespołu badawczego Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego ujętych w raporcie pt.: „Przemoc w szkole", Raport z badań, lipiec 2011r., w opinii uczniów nastąpiła poprawa atmosfery w szkole. 86 proc. przebadanych uczniów uważa, że w szkole jest bezpiecznie; tę opinię podziela 98 proc. nauczycieli. Ponadto 81 proc. młodych respondentów uważa, że w ich szkole panuje miła i swobodna atmosfera (97 proc. nauczycieli podziela tę opinię), a 78 proc. uczniów chętnie chodzi do szkoły (89 proc. nauczycieli podziela te opinie). Także z międzynarodowych badań PIRLS i TIMSS z 2011 r. wynika, że polscy uczniowie czują się w szkole bezpiecznie. Opinie uczniów na temat ich poczucia bezpieczeństwa w szkole dają Polsce 7-9 miejsce (razem z Chorwacją i Finlandią) wśród 50 krajów.Na poprawę bezpieczeństwa w szkole wskazują również kolejne fakty: Oficjalne dane Ministerstwa Sprawiedliwości zbierane ze wszystkich sądów powszechnych od kilku lat wykazują wyraźną tendencję w kierunku zmniejszania się przestępczości nieletnich, czego wyrazem jest sukcesywne zmniejszanie się liczby miejsc w zakładach poprawczych i likwidacja w ostatnim czasie kilku schronisk dla nieletnich. W opinii ekspertów
z Ministerstwa Sprawiedliwości oraz m.in. Sądu Okręgowego w Krośnie w Sądach Rodzinnych liczba zgłaszanych przypadków dotyczących czynów karalnych nieletnich nie wzrasta.

Jednocześnie należy zauważyć, że statystyki policyjne obejmują różnego rodzaju zdarzenia popełniane na terenie szkół. Dane te nie dostarczają informacji, czy osoba popełniająca czyn przestępczy była uczniem danej szkoły, czy też osobą z zewnątrz, względnie czy czyn odbywał się w trakcie zajęć szkolnych czy wieczorem, w nocy, w trakcie wakacji czy ferii zimowych. MEN zwracał na to uwagę podczas obrad sejmowej Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży (12 lutego br.).

Ministerstwo Edukacji Narodowej nie lekceważy tak ważnego problemu, jakim jest agresja i przemoc w szkole, czego wyrazem jest m.in. podjęcie wieloletnich, systematycznych działań zintegrowanych w rządowym programie „Bezpieczna i przyjazna szkoła". Podczas wspomnianych obrad komisji sejmowej szczegółowo przedstawiono działania resortu w zakresie poprawy bezpieczeństwa w szkołach i placówkach oświatowych, które mają charakter systemowy i długofalowy. Poinformowano m.in., że powstał rządowy program na lata 2008-2013 „Bezpieczna i przyjazna szkoła", którego celem jest tworzenie przyjaznego klimatu w szkole jako podstawowego warunku przeciwdziałania agresji i przemocy w szkole. Program „Bezpieczna i przyjazna szkoła" został ukierunkowany na budowanie szkoły wspierającej uczniów i jednocześnie wymagającej. Ważnym jego komponentem jest doskonalenie umiejętności wychowawczych nauczycieli i rodziców, a także kształtowanie umiejętności społecznych i emocjonalnych uczniów.

Program wiąże się również ze wzmocnieniem funkcji wychowawczej szkoły, budowaniem pozytywnego klimatu społecznego oraz zmianą relacji pomiędzy uczniami a nauczycielem. Zakłada przeniesienie akcentu na współpracę i budowanie przyjaznego, wspierającego środowiska w szkole zamiast działań restrykcyjnych, które miały miejsce w programie „Zero tolerancji". W ocenie ekspertów, m.in. prof. dr. hab. Marka Konopczyńskiego taki kierunek działań jest słuszny, ponieważ ponad stuletnie wyniki badań naukowych prowadzonych w kraju i za granicą nie potwierdzają przekonania, że działania restrykcyjne powodują zmniejszenie przemocy w szkole.

Potwierdzają to także cyklicznie prowadzone działania ankietowe HBSC na temat zdrowia i zachowań zdrowotnych młodzieży szkolnej w wieku 11, 13 i 15 lat, w kontekście uwarunkowań psychofizycznych. Pokazują one, że klimat panujący w szkole ma istotny wpływ na postawy i zachowania uczniów.

Ministerstwo Edukacji Narodowej sfinansowało trzy edycje badań w szkołach różnych typów, przeprowadzonych przez Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej we współpracy z Uniwersytetem w Eichstedt w Bawarii oraz Instytutem Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego. We wszystkich badaniach potwierdza się znaczenie szerokiego spojrzenia na bezpieczeństwo w szkole. Podkreśla się przy tym konieczność kształtowania prawidłowych relacji w środowisku szkolnym, budowania przyjaznego otoczenia, poczucia bezpieczeństwa i identyfikacji ucznia ze szkołą.

Dla wzmocnienia działań na rzecz bezpieczeństwa uczniów, bieżący rok szkolny został ogłoszony przez Ministra Edukacji Narodowej Rokiem Bezpiecznej Szkoły. W tym roku zachęcamy jak największą liczbę partnerów - publicznych i nie tylko, takich jak szkoły, organy prowadzące (samorządy) oraz organizacje pozarządowe, do wzmożonej aktywności, skierowanej na wzmacnianie szeroko rozumianego bezpieczeństwa uczniów.

Szczególna uwaga zwrócona będzie na wzmacnianie poczucia bezpieczeństwa uczniów. Nie oznacza to koncentrowania się jedynie na zapobieganiu przemocy. Dbałość o bezpieczeństwo i wychowanie musi być rozumiana szeroko, m.in. jako dbanie o sprzyjające rozwojowi i bezpieczne dla uczniów otoczenie, ochrona przed przemocą fizyczną, psychiczną i używkami, budowanie poczucia bezpieczeństwa poprzez kształtowanie postaw społecznych, uczenie współpracy i odpowiedzialności za siebie i innych oraz promowanie wolontariatu. Należy wykorzystać również możliwości, jakie dla zdrowia fizycznego i psychicznego, ale również dla zapobiegania niewłaściwym zachowaniom daje ruch fizyczny.

Bezpieczna szkoła, to nie tylko szkoła właściwie realizująca nałożone na nią przepisami obowiązki. To przede wszystkim szkoła uczestnicząca w inicjatywach, które angażują uczniów, nauczycieli, a przede wszystkim rodziców do działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa. Główną ideą Roku jest zasada, że bezpieczną szkołę tworzy nie tylko dyrektor szkoły, ale także świadomi swych praw i obowiązków uczniowie, uczestniczący w programach nauczyciele, zaangażowani rodzice oraz wspierające szkołę środowisko zewnętrzne, w tym m. in. organy służby publicznej, organizacje pozarządowe i jednostki samorządu terytorialnego. Dlatego też ministerstwo zachęca do uczestnictwa w akcjach podejmowanych na rzecz bezpieczeństwa, oraz wspólnie z partnerami przekazywać uczniom, rodzicom i nauczycielom informacje o tym gdzie mogą znaleźć wsparcie w rozwiązaniu problemów szkoły.

5 grudnia 2012 r. została zawiązana koalicja w ramach Roku Bezpiecznej Szkoły. List intencyjny podpisało 16 organizacji pozarządowych, które w swych działaniach prowadzą projekty związane z bezpieczeństwem dzieci i młodzieży. Sygnatariusze listu zobowiązali się m. in. do podejmowania działań skierowanych na wzmacnianie szeroko rozumianego bezpieczeństwa uczniów oraz współpracę przy planowanych w przyszłości projektach realizowanych w Roku Bezpiecznej Szkoły.(Partnerzy Roku Bezpiecznej Szkoły)

Strona Roku Bezpiecznej Szkoły znajduje się pod adresem: www.bezpiecznaszkola.men.gov.pl; na stronie zostały zebrane liczne obszary bezpieczeństwa, w których od lat MEN wspiera szkoły. Znajdują się tam informacje o działaniach, materiały, akty prawne oraz partnerzy, którzy otaczają dany obszar szczególną pieczą. W ten sposób powstała swoista mapa obszarów bezpieczeństwa w szkole. Naszą ideą jest, by mapa ta rozwijała się zgodnie z potrzebami odbiorców: uczniów, nauczycieli, rodziców.

Źródło:

• Strona internetowa Ministerstwa Edukacji Narodowej (www.men.gov.pl)