Projekt ustawy, która pozwoli uzyskać m.in. samotnym ojcom urlop rodzicielski i zasiłek z tego tytułu w przypadku śmierci matki jest już gotowy. W tej sprawie Rzecznik Praw Dziecka Marek Michalak występował do Ministra Pracy i Polityki Społecznej wskazując, że w każdym przypadku trwałej przeszkody w sprawowaniu opieki przez matkę, zasiłek macierzyński powinien należeć się osobie ubezpieczonej, sprawującej opiekę nad dzieckiem, bez względu na to czy matka dziecka była ubezpieczona.

Zbyt wąski katalog przypadków uprawniających ojca do zasiłku macierzyńskiego

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu-ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, o ile przerwą zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, w razie:

śmierci ubezpieczonej
lub
porzucenia przez nią dziecka
(art. 29 ust. 4 ustawy zasiłkowej)

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu - ojcu tylko w dwóch powyższych przypadkach. Takie ograniczenie pozbawia prawa do tego zasiłku w innych sytuacjach, w których matka dziecka nie może sprawować nad nim osobistej opieki.

Przykładowo, prawa do zasiłku macierzyńskiego nie miał małżonek matki dziecka, która była niepełnosprawna w stopniu uniemożliwiającym wykonywanie jakichkolwiek czynności opiekuńczych przy dziecku. Kobieta ta nigdy nie pracowała zawodowo i nie była objęta ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa. ZUS odmówił ojcu dziecka prawa do zasiłku, mimo że ten miał 20-letni staż ubezpieczeniowy i zrezygnował z zatrudnienia, by zaopiekować się dzieckiem.

Podwójne ograniczenie prawa do zasiłku

Rzecznik Praw Dziecka zwrócił uwagę, że nie tylko przepis ogranicza prawo do zasiłku macierzyńskiego wyłącznie w przypadku śmierci lub porzucenia dziecka przez matkę, lecz dodatkowo uzależnia prawo do zasiłku macierzyńskiego z własnego ubezpieczenia tylko wtedy, gdy inny podmiot (matka dziecka) był również objęty ubezpieczeniem społecznym. Zdaniem RPD, „warunek posiadania statusu ubezpieczonych przez dwie osoby należy ocenić jako nieproporcjonalny do wymiaru świadczeń przysługujących uprawnionemu, rygorystyczny i bezzasadnie limitujący dostęp do świadczeń”.

Prawa do zasiłku nie otrzymał także ojciec pięciorga dzieci, którego żona zmarła przy porodzie. Powodem odmowy był fakt, że nie była ona ubezpieczona.

Więcej ojców zyska prawo do zasiłku

29 maja 2014 r. Komitet Stały Rady Ministrów będzie rozpatrywał nowelizację ustawy zasiłkowej, w której uzupełniono tę lukę w prawie. Zgodnie z projektem, nie tylko w razie śmierci matki lub porzucenia przez nią dziecka, ale także, gdy matka ma orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji lub stan zdrowia uniemożliwia jej osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem zasiłek macierzyński przysługiwać będą ojcu dziecka lub innemu, ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny. Zasiłek będzie przysługiwał przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego. Istotne jest przy tym, że przepisy nie będą już uzależniać prawa do zasiłku od tego, czy matka dziecka była ubezpieczona.

Źródło:

strona internetowa Rzecznika Praw Dziecka (www.brpd.gov.pl).
projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (projekt z 16 maja 2014 r.).

Anna Trochimiuk