Uczeń z niepełnosprawnością ma prawo do nauki - wystąpienie rzecznika praw dziecka

Dzisiaj do przewodniczącego Komisji Polityki Społecznej i Rodziny oraz Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży wpłynęły uwagi rzecznika praw dziecka dotyczące kształcenia uczniów z niepełnosprawnościami o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Rzecznik zwrócił się do posłów o wykorzystanie jego uwag w trakcie debaty o potrzebach zmian odnośnie sytuacji takich uczniów. Wystąpienie RPD ma związek z wynikami kontroli NIK odnośnie kształcenia dzieci niepełnosprawnych.

W liście przesłanym do parlamentarzystów Marek Michalak zwraca uwagę, że podstawowym problemem, który uniemożliwia praktyczną realizację przepisów prawa, jest niedostateczne przygotowanie nauczycieli oraz pracowników jednostek władzy terenowej do zmian w edukacji dzieci z niepełnosprawnością. Spowodowane jest to zarówno brakiem fachowej wiedzy w tym zakresie, jak i barierą mentalną. 

Rzecznik dobrze ocenił uregulowania prawne dotyczące pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej uczniom w szkołach. Docenił m.in. konieczność dostosowania przez nauczyciela wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia. Wyraził jednak obawę, że często przepisy te nie są stosowane w praktyce, na co skarżą się rodzice dzieci z niepełnosprawnością. Podkreślają oni, że w wielu przypadkach są nakłaniani do zmiany przez ich dziecko formy realizacji obowiązku szkolnego na nauczanie indywidualne lub przeniesienie do oddziału integracyjnego.

Jako przykład nieprawidłowości rzecznik podaje również brak lub źle zorganizowane dowożenie do szkół uczniów z niepełnosprawnością. Jako przyczynę tej sytuacji Marek Michalak wskazuje nieprawidłową interpretację zapisów art. 17 ust. 3a ustawy o systemie oświaty. Na jego podstawie gminy uzurpują sobie prawo do wyboru szkoły, do której będą dowoziły dzieci z niepełnosprawnością. Samorządy odmawiają organizacji dowozu do ośrodków wybranych przez rodziców.

Innym zagadnieniem, na które rzecznik zwraca uwagę jest definicja nauczania włączającego i nauczania integracyjnego. Często te pojęcia są używane zamiennie, choć ich znaczenie nie jest tożsame. Edukacja włączająca daje dziecku z niepełnosprawnością możliwość bycia i kształcenia się w swoim najbliższym środowisku. Dziecko nie musi być „wykorzeniane” ze swojego otoczenia, jak to się często dzieje w przypadku nauczania integracyjnego - czytamy w oświadczeniu. Włączenie nie musi oznaczać umieszczania dzieci w szkołach powszechnych. Oznacza natomiast taką przemianę szkół ogólnodostępnych, aby odpowiadały one dzieciom z niepełnosprawnością.

W oświadczeniu rzecznika czytamy również, że wprowadzenie kształcenia włączającego zagwarantuje równouprawnienie uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Taki sposób edukacji bardziej skupia się bowiem na uczniu, a nie na programie nauczania. Koncepcja takiego systemu edukacji oparta jest na twierdzeniu, że każde dziecko uczy się i rozwija indywidualnie. Należy więc stworzyć mu takie warunki nauczania, które odpowiadałyby jego potrzebom, z uwzględnieniem dzieci z różnymi dysfunkcjami.

Rzecznik podkreślał także, że organizacja kształcenia włączającego wymaga również udzielenia pomocy nauczycielom w przyjęciu odpowiedzialności za nauczanie wszystkich dzieci w ich rodzimych szkołach. Marek Michalak stwierdził, że ten warunek powinien być spełniony żeby nauczanie włączające miało sens. Potrzebne jest jednak przemodelowanie świadomości zarówno w samej szkole jak i w organach ją prowadzących. W tym celu rzecznik postuluje intensywne doskonalenie nauczycieli oraz innych osób, które mają działać dla dobra dzieci.

Źródło: Biuro Rzecznika Praw Dziecka