Nowości w zarządzaniu placówką oświatową w roku szkolnym 2017/2018

Przypominamy! W roku szkolnym 2017/2018 ustalono następujące kierunki realizacji polityki oświatowej państwa:

1) Wdrażanie nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego.

2) Podniesienie jakości edukacji matematycznej, przyrodniczej i informatycznej.

3) Bezpieczeństwo w internecie. Odpowiedzialne korzystanie z mediów społecznych.

4) Wprowadzanie doradztwa zawodowego do szkół i placówek.

5) Wzmacnianie wychowawczej roli szkoły.

6) Podnoszenie jakości edukacji włączającej w szkołach i placówkach systemu oświaty.

Nowe Prawo oświatowe i modyfikacja ustawy o systemie oświaty wymusza konieczność dostosowania treści wewnątrzszkolnych aktów prawnych i innych dokumentów szkolnych, w tym używanych w szkole wzorów pism. Dostosowanie jest konieczne w każdym przypadku, gdy w treści dokumentu powoływano się na ustawę o systemie oświaty. Teraz będzie to ustawa - Prawo oświatowe. Należy:

• znowelizować statut (w dotychczasowej wersji obowiązuje do 30 listopada),
• opracować nowy program wychowawczo-profilaktyczny szkoły do 30 września (dotychczas były to dwa oddzielne programy),
• zaktualizować inne wewnątrzszkolne dokumenty, np. regulamin rady rodziców i rady pedagogicznej w zakresie ustalania programu wychowawczo-profilaktycznego, regulamin samorządu uczniowskiego w zakresie możliwości powołania rady wolontariatu.

Nowe prawo to również nowe podstawy prawne podejmowanych uchwał przez organy kolegialne szkół, np. radę rodziców, czy radę pedagogiczną. W związku z tym, że ustawa o systemie oświaty nie została całkowicie uchylona, niektóre uchwały dotyczące roku szkolnego 2017/2018 będą podejmowane na podstawie przepisów ustawy – Prawo oświatowe, a niektóre na podstawie ustawy o systemie oświaty.

Nowe rozporządzenie w sprawie organizacji roku szkolnego dotyczy ustalania dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych pozostających w dyspozycji dyrektora. O ile nie zmieniła się procedura ustalania dni wolnych, o tyle zmodyfikowano wykaz typów szkół, w których jest to możliwe, w tym liczbę dodatkowych dni wolnych, którą można ustalić w poszczególnych typach szkół – i tak, dla:

• szkół podstawowych (w tym szkół funkcjonujących w placówkach) ustalono do 8 dni (było 6), 
• liceów ogólnokształcących i techników (funkcjonujących w placówkach) ustalono do 10 dni – jak dotychczas,
• branżowych szkół I stopnia, branżowych szkół II stopnia (w tym funkcjonujących w placówkach) – ustalono do 6 dni z przeznaczeniem na przeprowadzenie egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie,
• szkół policealnych oraz placówek kształcenia praktycznego ustalono do 6 dni – jak dotychczas.

Do 30 listopada br. szkoły i przedszkola muszą dostosować swoje statuty do aktualnych przepisów ustanowionych przez Prawo oświatowe. Aby statut był zgodny z przepisami, w pierwszej kolejności należy zapoznać się z art. 98 i następne ustawy – Prawo oświatowe, a następnie szczegółowo przestudiować inne przepisy tej ustawy, szczególnie wprowadzające nowe rozwiązania w oświacie. W związku z opisanymi zmianami w statucie należy uwzględnić zmiany dotyczące:

• zakresu zadań nauczycieli, w tym nauczyciela wychowawcy,
• organizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego,
• organizacji współdziałania ze stowarzyszeniami lub innymi organizacjami w zakresie działalności innowacyjnej,
• organizacji wolontariatu w szkole.

Warto powołać zespół, który zajmie się opracowaniem projektu zmian w statucie, który przeanalizuje zapisy w prawie, oceni jakie treści, w jakim zakresie powinny zostać zmienione, aby w chwili wejścia w życie planowanych zmian w prawie statut adekwatnie regulował funkcjonowanie placówki.

Od nowego roku szkolnego odrębne programy wychowawczy i profilaktyki musi zastąpić jeden – wychowawczo-profilaktyczny. U podstaw zmian leży założenie ustawodawcy, że działalność wychowawcza szkoły jest jednym z podstawowych celów polityki edukacyjnej państwa, a proces wychowania jest zadaniem realizowanym w rodzinie i w szkole, która w swojej działalności musi uwzględniać zarówno wolę rodziców, jak i priorytety edukacyjne państwa.

Wychowawcza funkcja szkoły znajduje odzwierciedlenie również w treści obowiązujących od roku szkolnego 2017/2018 nowych podstaw programowych. W wymaganiach dla poszczególnych zajęć edukacyjnych na każdym etapie edukacji zawarto treści wychowawczo-profilaktyczne.

Należy pamiętać, że obowiązek opracowania i realizowania jednego programu nie może polegać jedynie na połączeniu dotychczasowego szkolnego programu wychowawczego i programu profilaktyki w jeden dokument. Dyrektor musi uwzględnić takie działania i procedury związane z opracowywaniem programu, aby w proces zaangażowani byli wszyscy nauczyciele, jak i przedstawiciele całej społeczności szkolnej. Warto przy tym podkreślić szczególną rolę wychowawcy, który jest odpowiedzialny za realizację zadań wychowawczo-profilaktycznych szkoły podczas zajęć z uczniami.

Pobierz przykładowy program wychowawczo-profilaktyczny.

Program wychowawczo-profilaktyczny powinien być uchwalony przez radę rodziców, w porozumieniu z radą pedagogiczną. O sposobie tego porozumienia i formie potwierdzenia decydują szkoły. Podobnie jak dotychczas, jeżeli rada rodziców w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia roku szkolnego nie uzyska porozumienia z radą pedagogiczną w sprawie programu wychowawczo-profilaktycznego, program ustala dyrektor szkoły w uzgodnieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny. Program ustalony przez dyrektora obowiązuje do czasu uchwalenia programu przez radę rodziców w porozumieniu z radą pedagogiczną.

Do 31 sierpnia 2023 r. dyrektor szkoły prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego informuje kuratora oświaty sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą o wolnych stanowiskach pracy dla nauczycieli (art. 224 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe). Przepis ten obowiązuje od 1 kwietnia 2017 r. (art. 369 pkt 6 ww. ustawy).

Obowiązek ten ciąży nie tylko na szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, ale też na samorządowych zespołach, przedszkolach i placówkach, w tym m.in. poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Wprawdzie ustawodawca w art. 224 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe używa pojęcia "szkoła", niemniej jednak ilekroć m.in. w tym przepisie jest mowa o szkole, należy przez to rozumieć przedszkole, szkołę, placówkę i ich zespoły (art. 220 ust. 2 ww. ustawy).

Nowe regulacje prawne dotyczące działalności innowacyjnej szkoły przeniesiono na poziom ustawy Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe, rezygnując jednocześnie z upoważnienia ministra edukacji określenia w drodze rozporządzenia warunków jej prowadzenia przez szkoły (art. 15 pkt 29b ww. ustawy). Działalność innowacyjna jest integralnym elementem działalności szkoły. Zaproponowane w ustawie regulacje prawne dotyczące działalności innowacyjnej określają:

• konieczność zapewnienia przez system oświaty kształtowania u uczniów postaw przedsiębiorczości i kreatywności, sprzyjających aktywnemu uczestnictwu w życiu gospodarczym, w tym poprzez stosowanie w procesie kształcenia innowacyjnych rozwiązań programowych, organizacyjnych lub metodycznych,
• obowiązek tworzenia przez szkoły i placówki warunków do rozwoju aktywności, w tym kreatywności uczniów,
• możliwość wspierania nauczycieli, w ramach nadzoru pedagogicznego, w realizacji zadań służących poprawie istniejących lub wdrożeniu nowych rozwiązań w procesie kształcenia, przy zastosowaniu nowatorskich działań programowych, organizacyjnych lub metodycznych, których celem jest rozwijanie kompetencji uczniów oraz nauczycieli,
• obowiązek stwarzania przez dyrektora szkoły warunków do działania w szkole lub placówce: wolontariuszy, stowarzyszeń i innych organizacji, w szczególności organizacji harcerskich, których celem statutowym jest działalność wychowawcza lub rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i innowacyjnej szkoły lub placówki,
• warunki, na jakich w szkole lub placówce mogą działać, z wyjątkiem partii i organizacji politycznych, stowarzyszenia i inne organizacje, a w szczególności organizacje harcerskie, których celem statutowym jest działalność wychowawcza albo rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i innowacyjnej szkoły lub placówki.

Innowacja pedagogiczna to każde nowatorskie rozwiązanie programowe, organizacyjne lub metodyczne, mające na celu poprawę jakości pracy szkoły. Podstawowym wymogiem stawianym innowacjom jest potwierdzenie, że gwarantują realizację zadań szkoły określonych w prawie oświatowym, w szczególności podstawy programowej. Nowa podstawa programowa wyznacza „Warunki i sposób jej realizacji”. Obecnie jest to wymóg stawiany szkole, dotychczas warunki były jedynie „zalecane”.

Ustawa Prawo oświatowe przewiduje od 1 września br. kilka zmian w zakresie organizacji wolontariatu w szkołach. Zakres regulacji obejmuje:

• zapewnienie kształtowania u uczniów postaw prospołecznych, w tym poprzez możliwość udziału w działaniach z zakresu wolontariatu, sprzyjających aktywnemu uczestnictwu uczniów w życiu społecznym,
• zapewnienie przez dyrektora warunków do działania wolontariuszy w szkole.
• podejmowanie działań z zakresu wolontariatu (samorząd szkolny w porozumieniu z dyrektorem szkoły), samorząd uczniowski może ze swojego składu wyłonić radę wolontariatu,
• zawarcie w statucie szkoły informacji o sposobie organizacji i realizacji działań w zakresie wolontariatu (art. 2 ust. 12, art. 68 ust. 1 pkt 9, art. 85 ust. 6 i 7, art. 98 ust. 1 pkt 21 ww. ustawy).

Prawo oświatowe obejmuje nowy zapis, który umożliwia samorządowi uczniowskiemu w porozumieniu z dyrektorem szkoły podejmowanie działań z zakresu wolontariatu. Dla sprawnej koordynacji tych zadań samorząd uczniowski może ze swojego składu wyłonić radę wolontariatu. Strukturę rady wolontariatu i jej kompetencje powinien ustalić samorząd uczniowski w regulaminie. Przed wprowadzeniem rady i nowelizacji regulaminu, należy sprawdzić, jakie postępowanie w zakresie wolontariatu zostały zawarte w statucie.

Wytyczne dotyczące działalności rady:

1) Samorząd powinien współdziałać z dyrektorem – przepis mówi o działaniu polegającym na porozumieniu między dyrektorem a radą wolontariatu (art. 85 ust. 6 ustawy Prawo oświatowe).

2) Ograniczenie składu rady wolontariatu do członków samorządu uczniowskiego – dyrektor, rada pedagogiczna, rada rodziców nie mają kompetencji do wypowiadania się w imieniu samorządu.

3) Rada może koordynować zadania z zakresu wolontariatu m.in. poprzez:  diagnozowanie potrzeb społecznych w środowisku szkolnym czy w otoczeniu szkoły, opiniowanie ofert działań, decydowanie o działaniach do realizacji.

Aktualizacji będzie również wymagał regulamin samorządu uczniowskiego w zakresie spraw związanych z działalnością wolontariatu uczniowskiego, w tym możliwości powoływania i określenia kompetencji rady wolontariatu Ustawa nie określa, kto i w jakim trybie przygotowuje projekt nowelizacji regulaminu, dlatego też:

• mogą to zrobić sami uczniowie wyłonioną spośród siebie komisję lub
• inny organ, osoba lub osoby (np. opiekun samorządu).

Od 1 września 2017 r. w klasach VII szkoły podstawowej wprowadza się obowiązek realizacji zajęć z zakresu doradztwa zawodowego, które w ustawie Prawo oświatowe wskazano jako jedną z form działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły (art. 109 ust. 1 pkt 7 ustawy Prawo oświatowe). Jednak aktualnie nie ma wytycznych do realizacji tych zajęć.

Zgodnie z deklaracją ustawodawcy oraz delegacją ustawową  ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania określone zostaną, w drodze rozporządzenia, warunki i sposoby realizacji i organizacji doradztwa zawodowego w szkołach i placówkach oraz wymagania w zakresie przygotowania osób realizujących doradztwo zawodowe w szkołach i placówkach, uwzględniając rolę doradztwa zawodowego we wspieraniu uczniów i słuchaczy w procesie podejmowania decyzji edukacyjnych i zawodowych (art. 47 ust. 1 pkt 3 lit. c i pkt 4). Zakłada się, że rozporządzenie to zostanie wydane nie później niż do 1 września 2018 r.

Natomiast od 1 września 2017 r. realizacja treści programowych z zakresu doradztwa ma się odbywać na dotychczasowych zasadach. W uzasadnieniu do ustawy Prawo oświatowe wskazuje się, że doradztwo zawodowe realizowane powinno być w oparciu o program przygotowany przez nauczyciela realizującego zadania z zakresu doradztwa zawodowego w szkole, dopuszczony przez dyrektora szkoły, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej.

Treści programu powinny być dostosowane do wieku i potrzeb uczniów, do których jest kierowany. W programie warto uwzględnić współprace z rodzicami i wykorzystanie ich wsparcia w podejmowaniu decyzji przez uczniów. Program dla uczniów szkoły podstawowej powinien zawierać cele i treści zmierzające do przygotowania uczniów:

• do podjęcia dalszej nauki w szkole ponadpodstawowej i wyboru typu szkoły,
• do podjęcia decyzji o kierunku dalszej edukacji,
• na poznanie własnych zdolności, mocnych stron, umiejętności, predyspozycji,  
• na przekazanie wiedzy o zawodach, możliwych ścieżkach edukacji oraz ofercie edukacyjnej szkół ponadpodstawowych.

Od nowego roku szkolnego nastąpi zmiana w organizacji zajęć WF. W nowych przepisach przewidziano następujące rozwiązania:

• podział obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego na zajęcia realizowane w formie klasowo-lekcyjnej i zajęcia do wyboru przez uczniów (sportowe, rekreacyjno-zdrowotne, taneczne, aktywna turystyka),
• określenie tygodniowego wymiaru zajęć klasowo lekcyjnych – 2 godziny w szkołach podstawowych i 1 godzina w szkołach ponadpodstawowych,
• możliwość łączenia zajęć do wyboru w grupach oddziałowych, międzyoddziałowych, międzyklasowych lub międzyszkolnych,
• możliwość łączenia różnych zajęć do wyboru w okresach nie dłuższych niż 4 tygodnie.

W znowelizowanych przepisach dotyczących warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach pojawił się zapis, że uczniowie uczęszczający na naukę religii mają prawo do zwolnienia z zajęć szkolnych w celu odbycia trzydniowych rekolekcji wielkopostnych, a także innych rekolekcji, jeżeli stanowią one praktykę danego kościoła lub innego związku wyznaniowego. Niemniej jednak w czasie trwania rekolekcji szkoła nie jest zwolniona z realizowania funkcji opiekuńczej i wychowawczej.

O terminie rekolekcji dyrektor szkoły powinien być powiadomiony przez organizujących rekolekcje na co najmniej miesiąc przed terminem rozpoczęcia rekolekcji. Szczegóły odnośnie organizacji rekolekcji powinny być przedmiotem ustaleń pomiędzy szkołą a organizatorem rekolekcji. Postuluje się również ustalenie wspólnego terminu rekolekcji w przypadku, gdy w szkole prowadzona jest nauka religii więcej niż jednego kościoła lub związku wyznaniowego.