Zdarza się, że statut szkoły przewiduje kary za niewłaściwy wygląd ucznia np. w zakresie makijażu, fryzury, tatuażu czy piercingu. Czy jest to dopuszczalne rozwiązanie? Wątpliwości w tej kwestii ma Rzecznik Praw Obywatelskich.

Zakazy dotyczące wyglądu uczniów w statutach

Rzecznik Praw Obywatelskich ma zastrzeżenia m.in. co do regulowania zasad ubierania się uczniów w statutach szkół. Jako przykład RPO podaje zapis „Uczeń ma obowiązek dbać o schludny i estetyczny wygląd. Zabroniony jest makijaż twarzy i malowanie paznokci, koloryzacja włosów, umieszczanie kolczyków w innych miejscach niż uszy (piercing). Zakazuje się noszenia biżuterii na zajęciach wychowania fizycznego." Uwagi dotyczą również wymierzania kar statutowych np. za „niewłaściwy ubiór, makijaż, manicure" lub „farbowanie włosów, kolczykowanie ciała".

Różne stanowiska ekspertów

Wprawdzie zgodnie z art. 99 pkt 3 Prawa oświatowego szkoła może określić obowiązki ucznia w zakresie przestrzegania zasad ubierania się na terenie szkoły. Niemniej jednak podkreśla się, że regulacje w tym zakresie nie powinny wykraczać poza kwestie ubioru np. makijaż, tatuaże czy piercing. Są też zwolennicy poglądu, w świetle którego szkoła ma prawo wprowadzania dodatkowych ograniczeń w zakresie wyglądu. Choć zalecane jest przy tym unikanie stwierdzeń jednoznacznych, budzących wątpliwości interpretacyjne np. „ekstrawagancki” czy „schludny”.

Niejednoznaczne są także stanowiska kuratoriów oświaty wyrażane w związku z wnioskami o interwencje podejmowanymi przez różnego rodzaju organizacje społeczne.

Stosowane kary muszą znaleźć uzasadnienie

Abstrahując od różnic w stanowiskach ekspertów, Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje, że wprowadzanie kar za niewłaściwy wygląd powinno być uzasadnione.

Zakazując uczniowi określonego zachowania na terenie szkoły, należy wykazać, na czym polega szkodliwość tego zachowania.

Interwencja RPO

Z uwagi na odmienne praktyki w wielu szkołach i powstające w związku z tym niejasności Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do kuratorów oświaty o stanowiska w sprawie zakazów dotyczących wyglądu uczniów. Powołał się przy tym na prawa uczniów m.in.:

ochronę godności,
prawo do rozwoju,
prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów,
prawo do prywatności

wynikające w szczególności z Konstytucji, Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka.

Źródło: