RPO w obronie szkolnych stołówek

Ustawa o systemie oświaty nie nakłada na placówki obowiązku zapewnienia uczniom wyżywienia. Decyzja o prowadzeniu stołówki zależy zatem od możliwości (przede wszystkim lokalowych) szkoły oraz oczekiwań rodziców dzieci. Ustawa wskazuje jednak jednoznacznie, że celem funkcjonowania stołówki jest prawidłowe realizowanie zadań opiekuńczych szkoły(art. 67a UoSO).  Prowadzenie stołówki należy do zakresu zadań oświatowych organu prowadzącego szkołę i finansowane jest ze środków publicznych (części oświatowej subwencji ogólnej oraz z budżetów gmin lub powiatów) (art. 5a ust. 2 pkt 1 UoSO). Rodzice ponoszą wyłącznie koszt produktów, z których przygotowywane są posiłki (tzw. „wsad do kotła") (art. 67a ust. 4 UoSO).

Ustawa nie różnicuje obowiązków szkoły w zależności od tego, czy osobę przygotowująca posiłek łączy z placówkę stosunek pracy czy umowa cywilnoprawna, a także nie daje podstaw do odmiennego ukształtowania obowiązków placówki w zależności od tego, czy obiady przygotowywane są na jej terenie czy dowożone są z zewnątrz. Należy także zauważyć, że odmienna interpretacja byłaby sprzeczna z celem ustawy.  Art. 67a ust. 4 UoSO zapewnia, że cena obiadów nie będzie naliczana według stawek rynkowych (a więc nastawionych na maksymalizację zysku), a o jakości posiłków będzie decydował podmiot zobowiązany do pełnienia funkcji opiekuńczych i wychowawczych wobec uczniów. Interpretacja, zgodnie z którą obowiązki szkoły (a więc i skorelowane z nimi prawa uczniów i ich rodziców) zależą od tego, czy placówka dostarcza posiłki przygotowane przez jej pracowników czy też przez podmioty związane z nią na innych zasadach, byłaby sprzeczna z celem ustawy.

Należy podkreślić, że do tej interpretacji przychylił się również Naczelny Sąd Administracyjny, który w wyroku z dnia 26 października 2009 r. (sygn. akt I OSK 567/09) stwierdził, że w przypadku braku kuchni w placówce, organ prowadzący zobowiązany jest do pokrycia wydatków związanych z przygotowaniem i dowozem posiłków do zorganizowanej przez gminę stołówki. Sąd zwrócił uwagę, że odmienne rozumienie prowadziłoby do sytuacji, a której ustawodawca inaczej kształtowałby sytuację finansową rodziców dzieci uczęszczających do placówek, w których jest kuchnia i inaczej sytuację finansową rodziców dzieci uczęszczających do placówki, do której posiłki są dowożone. Opisane rozwiązanie naruszałoby zasadę równości obywateli wobec prawa.

Rodzice wskazują także, że po likwidacji stołówek utracą wpływ na jakość oferowanych posiłków. Wybór konkretnego przedsiębiorcy lub decyzja o zrezygnowaniu z jego usług, jakkolwiek może być ściśle konsultowana z rodzicami, będzie przede wszystkim zależeć od ofert, które napłyną do szkoły. Praktyka pokazuje zaś, że prowadzenie działalności polegającej na dostarczaniu posiłków do szkół nie gwarantuje przedsiębiorcy wysokich zysków (cena całego obiadu osiąga najwyżej 8-9 zł.), brakuje zatem chętnych do przedstawiania konkurencyjnych ofert. Szkoły, które chcą zapewnić nieprzerwane dostawy obiadów nie mają szerokiego wyboru możliwości, nie mogą więc stawiać przedsiębiorcom wygrywanych warunków. Dzieci otrzymują zatem produkt, którego cena jest możliwie niska. Rodzice obawiają się, że będzie to oznaczało także niską jakość obiadów.

Źródło informacji:

• Wystąpienie generalne Rzecznika Praw Obywatelskich do Minister Edukacji Narodowej z 3 lipca 2012 r. (RPO- 701455- I/ll/NC).