Pytanie: Zespół szkół ponadgimnazjalnych ma nauczycieli, którzy pobierają emeryturę i nadal pracują. Czy w związku z reformą oświaty przy wypowiadaniu umów o pracę nauczycielom jako kryterium można przyjąć możliwość przejścia na emeryturę lub świadczenie kompensacyjne?

Odpowiedź: Posiadanie uprawnień emerytalnych może stanowić uzasadnione kryterium wytypowania nauczyciela do rozwiązania stosunku pracy w związku ze zmianami organizacyjnymi w szkole.

Dyrektor określa kryteria doboru do wypowiedzenia

Wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony wymaga uzasadnienia (art. 30 § 4 Kodeksu pracy). W sytuacji, gdy rozwiązanie umowy o pracę dotyczy pracownika wybranego przez pracodawcę z większej liczby pracowników, zatrudnionych na takich samych stanowiskach pracy, przyczyną tego wypowiedzenia są nie tylko zmiany organizacyjne, czy redukcja zatrudnienia, ale także określona kryteriami doboru sytuacja danego pracownika (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2013 r. I PK 172/12).

Kryteria doboru pracowników do zwolnień nie zostały jednak określone w żadnym akcie prawnym. Decyzja w tym zakresie należy więc do dyrektora szkoły, który jest właściwy do podejmowania decyzji w sprawie zatrudniania i zwalniania pracowników (art. 39 ust. 3 pkt 1 ustawy o systemie oświaty).

Kryterium istnienia uprawnień emerytalnych nie ma charakteru dyskryminującego

W orzecznictwie przyjmuje się, że osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury nie może stanowić wyłącznej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2009 r. II PZP 13/08). Jednolicie traktuje się jednak takie sytuacje faktyczne, w których osiągnięcie przez pracownika wielu emerytalnego i nabycie przez niego prawa do emerytury (również wcześniejszej) de facto jest jedynie współprzyczyną wypowiedzenia stosunku pracy. Dzieje się tak w szczególności w razie restrukturyzacji w zakładzie pracy połączonej z koniecznością zmniejszenia zatrudnienia.

W takich sytuacjach wytypowanie do zwolnienia pracownika, który po rozwiązaniu stosunku pracy ma zapewnione środki utrzymania w postaci świadczeń emerytalnych, do których jest uprawniony, stanowi humanitarne i słuszne kryterium wyboru pracownika do zwolnienia z pracy, gdyż nie pozbawia pracy i środków utrzymania tych, którzy nie mają żadnego zabezpieczenia materialnego. W takich sytuacjach wiek jest usprawiedliwionym kryterium różnicowania, nie może być zatem uznany za kryterium dyskryminujące (m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 10 września 1997 r. I PKN 246/97)

W opisanej sytuacji, jeżeli zmniejszająca się liczba godzin i oddziałów uniemożliwi zatrudnienie nauczycieli, to dyrektor będzie uprawniony do wytypowania do zwolnienia (a uprzednio do przeniesienia w stan nieczynny) nauczycielki posiadające już uprawnienia emerytalne, tym bardziej, że ich uprawnienia są już ustalone.

Orzecznictwo: