Zapisy w statutach – jakich błędów uniknąć

Data publikacji: 21 listopada 2017 r.
Poleć znajomemu
Zapisy w statutach – jakich błędów uniknąć

Prawidłowe zapisy w statucie gwarantują sprawne funkcjonowanie szkoły czy placówki oświatowej. Niestety często okazuje się, że w statucie nie ma odpowiednich zapisów wymaganych przez nowe przepisy oświatowe. Sprawdzamy, co się zmieniło – poznaj 11 odpowiedzi na pytania!

Pytanie 1. Czy zapis zabraniający korzystania przez uczniów z komórek jest zgodny z prawem?

Tak. Szkoła może w statucie zakazać wnoszenia przez uczniów na teren szkoły telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych (tablety, kamery, aparaty itd.). Taka możliwość istnieje dopiero od 1 września 2017 r.

Szkoła ma prawo wydawać zakaz przynoszenia telefonów przez uczniów, jednak taki zapis jest trudny do egzekwowania. Można uznać, że w ramach kompetencji dotyczących ustalania warunków wnoszenia mieści się możliwość ustalenie zakazu. Niestety nie ma innych przepisów, które w sposób bezpośredni odnosiłby się do korzystania z urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk na terenie szkoły.

Statut szkoły powinien określać obowiązki ucznia, m.in. w zakresie warunków wnoszenia i korzystania z telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych na jej terenie. Od 1 września 2017 r. szkoła ma kompetencje nie tylko do określenia zasad korzystania z elektroniki, ale również ustalenia zasad wnoszenia. Do tej pory mogła jedynie ustalać zasady korzystania.

Pytanie 2. Czy w statucie powinien znaleźć się zapis o wprowadzeniu dziennika elektronicznego?

Zapisy dotyczące korzystania z dziennika elektronicznego powinny się znaleźć w statucie szkoły przy wprowadzaniu tej formy dziennika, ale tylko wtedy, gdy dotychczasowe zapisy statutu pozostają w sprzeczności z wprowadzanymi zasadami dotyczącymi korzystania z dziennika elektronicznego. Jeśli nie ma takiej sytuacji - nie ma potrzeby dokonywania zmian zapisów.

Przepisy ustawy - Prawo oświatowe określają wytyczne dotyczące zawartości statutu, ale nie ma wśród nich zasad prowadzenia dokumentacji przebiegu nauczania. Należy jednak dokładnie prześledzić zapisy statutu, by stwierdzić, czy dotychczasowe zapisy nie wymagają zmian lub uzupełnień. Przykłady:

  • Jeśli statut zawiera obowiązki nauczycieli, uczniów, rodziców - trzeba będzie je uzupełnić o obowiązki wynikające z wprowadzenia dziennika elektronicznego.
  • Jeśli statut zawiera np. zasady usprawiedliwiania nieobecności uczniów, a dziennik elektroniczny stanie się jedną z możliwości informowania wychowawcy o przyczynach nieobecności ucznia w szkole i zwracania się z prośbą o usprawiedliwienie tej nieobecności - zapisy dotyczące tych zasad będą musiały się znaleźć w statucie, zmieniając lub uzupełniając dotychczasowe sposoby przekazywania tego typu danych wychowawcom.
Szkoła powinna posiadać dokument opisujący szczegółowo zasady korzystania z dziennika elektronicznego przez nauczycieli, uczniów i rodziców. Może to być statut szkoły lub regulamin korzystania z dziennika elektronicznego.
Przykładowe zapisy w statucie szkoły dotyczące wprowadzenia e-dziennika
Rozdział …
Organizacja szkoły
§ …
Nauczycieli i uczniów korzystających z dziennika elektronicznego obowiązują następujące zasady:
  • każdy nauczyciel i uczeń otrzymuje indywidualne imienne konto, które umożliwia mu korzystanie z zasobów szkolnych za pomocą nazwy użytkownika konta i hasła dostępu,
  • każdy nauczyciel jest zobowiązany do odbierania na bieżąco informacji przekazywanych za pośrednictwem dziennika elektronicznego,
  • każdy posiadacz konta ponosi odpowiedzialność za zniszczenia sprzętu lub zasobów wirtualnych dokonanych przez użytkownika posługującego się jego kontem.
  • Rozdział …
    Uczniowie szkoły
    § …
    Uczniowie mają obowiązek dostarczenia wychowawcy klasy pisemnego usprawiedliwienia nieobecności na obowiązkowych zajęciach organizowanych przez szkołę, sporządzonego przez rodzica w dzienniczku ucznia podbitym pieczątką Szkoły … w terminie do dwóch tygodni od zakończenia nieobecności, o ile rodzic nie przesłał usprawiedliwienia ze swego konta w dzienniku elektronicznym przy zachowaniu tych samych terminów.
    Rozdział …
    Szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego
    § …
    Informacje o postępach edukacyjnych i wynikach nauczania rodzice/prawni opiekunowie ucznia uzyskują podczas wywiadówek i dni otwartych oraz w trakcie dyżurów poszczególnych nauczycieli. W przypadku niepowodzeń edukacyjnych ucznia i braku kontaktu ze strony rodziców nauczyciel danego przedmiotu umawia się z rodzicami na rozmowę indywidualną. Wszystkie działania nauczyciela i kontakty z rodzicami każdorazowo odnotowywane są w dzienniku lekcyjnym.
    Rozdział …
    Rodzice uczniów
    § …
    Rodzice ucznia mają obowiązek:
  • pisemnego usprawiedliwienia nieobecności dziecka, na którą wyrazili zgodę, w ciągu dwóch tygodni od jej zakończenia, poprzez przekazanie wychowawcy dokumentu uzasadniającego nieobecność lub za pośrednictwem dziennika elektronicznego, zawierając w prośbie o usprawiedliwienie: daty nieobecności oraz jej przyczynę,
  • korzystania z dziennika elektronicznego: analizowania ocen i frekwencji dziecka, odbierania wiadomości od dyrekcji szkoły, wychowawcy klasy i pozostałych nauczycieli lub pracowników szkoły.

Pytanie 3. Czy w statucie powinny się znaleźć zapisy dotyczące pomocy psychologiczno-pedagogicznej? Czy należy stworzyć osobny dokument szczegółowo opisujący procedurę udzielania i organizacji pomocy?

Przepisy nie wskazują obowiązku opracowania procedury pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Jeżeli już chcemy taką procedurę opracować, należy uważać, żeby nie przenosić do niej zasad organizacji i udzielania pomocy uregulowane już w rozporządzeniu MEN z 9 sierpnia 2017 r.

Natomiast zgodnie z brzmieniem ustawy – Prawo oświatowe  (art. 98 ust. 1 pkt 4) cele i zadania szkoły oraz sposób ich wykonywania, w tym w zakresie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogiczne, z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa oraz zasad promocji i ochrony zdrowia, powinny być określone w statucie szkoły. Zatem w statucie powinno zaleźć się upoważnienie dla rady pedagogicznej dla opracowania przedmiotowej procedury w sprawie pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Jeżeli już to podstawę prawną uchwały w sprawie tej procedury, powinny więc stanowić przywołane powyżej przepisy.

Pytanie 4. Czy w statucie przedszkola może być zapis, że rodzice pokrywają koszty wycieczek, imprez i zajęć dodatkowych?

Nie można w statucie zamieścić zapisu, że rodzice pokrywają koszty wycieczek, imprez i zajęć dodatkowych. W tym zakresie obowiązują jeszcze przepisy ustawy o systemie oświaty. Publiczne przedszkola nie mogą pobierać opłat innych niż opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego w czasie przekraczającym 5 godzin dziennie w wysokości 1 zł za godzinę zajęć (art. 14 ust. 8 ustawy o systemie oświaty). Zatem zapis w statucie: „ Rodzice pokrywają koszty wycieczek , imprez i zajęć dodatkowych”  jest nieprawidłowy.

Pytanie 5. Czy zapisy o skreśleniu dziecka z przedszkola powinny się znaleźć w statucie?

Problem skreślania z listy wychowanków przedszkola nadal reguluje statut przedszkola. Statut przedszkola zawiera w szczególności prawa i obowiązki dzieci, w tym przypadki, w których dyrektor przedszkola może skreślić dziecko z listy uczniów (art. 102 ust. 1 pkt 13 ustawy – Prawo oświatowe).

Pytanie 6. Czy jest obowiązek zawarcia w statucie bursy informacji o sposobie organizacji i realizacji działań w zakresie wolontariatu?

Ustawa – Prawo oświatowe zawiera tylko ramy statutu takiej placówki publicznej jak bursa. Wśród tych wymogów wobec statutu bursy brak tak szczegółowych wymogów jak informacji o sposobie organizacji i realizacji działań w zakresie wolontariatu. Nowy przepis o szczegółowym ramowym statucie bursy jeszcze nie został opublikowany przez MEN, a dotychczasowy z 2005 r. nie zawiera takiego obowiązku. Sprawę należy rozważyć po opublikowaniu nowego przepis o ramowym statucie bursy

Statut placówki publicznej powinien określać w szczególności (art. 112 ust. 1 ustawy - Prawo oświatowe):

1)  nazwę i typ placówki oraz jej cele i zadania,

2)  organ prowadzący placówkę,

3)  organy placówki oraz ich kompetencje,

4)  organizację placówki,

5)  zakres zadań nauczycieli oraz innych pracowników placówki.

Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia, ramowe statuty placówek publicznych, w tym bursy, uwzględniając w szczególności ogólne zasady organizacji placówki, a także zakresy spraw, które powinny być ustalone w statucie placówki (art. 112 ust. 2 ustawy - Prawo oświatowe).

Pytanie 7. Czy w statucie specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego wystarczy zapis o grupach wychowawczych czy powinien być zapis o internacie?

Statut specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego określa organizację ośrodka, w tym grup wychowawczych, a nie internatu – w dotychczasowym wzorze statutu nie występuje zapis o internacie (§ 4 w zał. nr 5 rozporządzenia w sprawie ramowych statutów placówek publicznych). Podstawową formą organizacyjną pracy z wychowankami w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym i specjalnym ośrodku wychowawczym jest grupa wychowawcza. Grupa wychowawcza obejmuje wychowanków w zbliżonym wieku, z uwzględnieniem ich indywidualnych potrzeb rozwojowych.

Pytanie 8. Czy w statucie przedszkola można zawrzeć zapis o zakazie wnoszenia przez dzieci i stosowania przez rodziców urządzeń nagrywających i podsłuchowych?

Zakres spraw, które muszą być uregulowano obowiązkowo w statucie został wskazany w art. 102 ustawy – Prawo oświatowe. Nie ma w nim obowiązku zawarcia zasad wnoszenia i korzystania z telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych na terenie przedszkola, jak to mam miejsce w przypadku szkół (art. 99 pkt 4 ustawy – Prawo oświatowe). Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby stosowne zapisy – na zasadzie analogi – znalazły się w statucie przedszkola.

Proszę zwrócić uwagę, że wykaz elementów statutu to minimum, jakie musi znaleźć się w statucie. Zatem można w statucie zakazać wnoszenia przez dzieci na teren przedszkola telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych (tablety, kamery, aparaty, dyktafony itd.). Taki zakaz będzie trudny do wyegzekwowania, bowiem nie należy stosować sankcji polegających na zabraniu dziecku, który złamał zakaz, urządzenia będącego w jego posiadaniu. Naruszenie zakazu przez dzieci może wiązać się z odpowiednimi sankcjami wskazanymi w statucie.

Natomiast czym innym jest stosowanie przez rodziców urządzeń nagrywających obraz lub dźwięk, często bez wiedzy samych dzieci. Zatem nie sposób z tym walczyć przez stosowny zapis w statucie, bowiem te zasady regulują przepisy powszechne. Nie wchodząc w szczegóły prawo karne nie zabrania nagrywania rozmów. Sąd Apelacyjny w wyroku z 31 grudnia 2012 r. stwierdził, że „Osobie, która sama - będąc uczestnikiem rozmowy – nagrywa wypowiedzi uczestniczących w tym zdarzeniu osób, nie można postawić zarzutu, że jej działanie jest sprzeczne z prawem, a co najwyżej dobrymi obyczajami”. Nie dotyczy to jednak przypadku nagrywania cudzych rozmów. Jeżeli bowiem dana osoba, w celu uzyskania informacji, do której uzyskania nie jest uprawniona, posługuje się lub zakłada urządzenie podsłuchowe, wizualne albo inne tego typu urządzenie specjalne, podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 267 Kodeksu karnego).

Istotne jest także, co osoba, która nagra rozmowę, nawet taką, w której sama uczestniczy, zrobi z uzyskaną w ten sposób informacją. Jeżeli więc informacja taka, z uwagi na jej treść, może poniżyć inną osobę w świetle opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla zajmowania określonego stanowiska, wykonywania zawodu lub rodzaju działalności, to rozpowszechnienie w sposób publiczny takiej informacji, nawet, jeśli jest ona prawdziwa, stanowi karane z oskarżenia prywatnego przestępstwo zniewagi (art. 212 §1 Kodeksu karnego).

Pytanie 9. Czy w statucie szkoły ma być zapis „tekst jednolity”, czy „ujednolicony”? Jakie informacje o pieczęciach mają być umieszczone w statucie?

Odnośnie tego jaka forma jest poprawna w przypadku statutów szkolnych: tekst jednolity, czy tekst ujednolicony jest wiele różnych, czasami sprzecznych opinii. W związku z tym, że przepisy nie wskazują, jak formalnie należy opracowywać statut, to obie formy są poprawne, chociaż większość praktyków i przedstawicieli organów nadzoru pedagogicznego skłania się (a wręcz wymaga stosowania tekstu jednolitego, a nie ujednoliconego).

Żaden przepis, w  szczególności art. 98 i następne ustawy – Prawo oświatowe, nie wymagają bezwzględnie zapisów dotyczących używanych pieczęci w statucie. Można jednak za zasadzie dobrowolności wprowadzić zapisy dotyczące ich treści.

Przykładowy zapis dotyczący pieczęci – może on znaleźć się w części wstępnej lub końcowej.
„Pełna nazwa szkoły brzmi – ……………………. nr … im. …..…………...……. w ……………………… i jest używana w pełnym brzmieniu. Na pieczęciach jest używany skrót nazwy - ……………………….. „.
„Szkoła używa pieczęci urzędowych o treści: ………………… nr ... im. ………………...…….. w ……………………”.

Pytanie 10. Czy prawo oświatowe przewiduje uzasadnianie plusów i minusów w bieżącym ocenianiu uczniów? Czy takie zapisy muszą znaleźć się w nowym statucie szkoły?

Tak. Od 1 września 2017 r., zgodnie z art. 98 ust. 1 pkt 8 ustawy – Prawo oświatowe, szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego uczniów powinny być określone wprost w statucie. Nie jest to nic nowego. Dotychczas ustawa o systemie oświaty i ramowe statuty również wskazywały  taki obowiązek (art. 44b ust. 5, 6, 10 ustawy o systemie oświaty). Nie nastąpiły zmiany w zasadach oceniania. W tym zakresie daje obowiązują zapisy ustawy o systemie oświaty. Ustawa Prawo oświatowe nie reguluje tych kwestii. Szkoła sama ustala skalę ocen bieżących np. można stosować plusy i minusy.

Przykładowy zapis może mieć postać: „Oceny bieżące mogą dodatkowo być uzupełnione o „+” (plus), poza stopniem celującym, lub „-” (minus), poza stopniem niedostatecznym.”  To do niej również należy ustalenie wymagań na poszczególne oceny.

Pytanie 11. Czy można zawiesić ucznia w jego prawach i zawrzeć takie informacje w statucie?

Nie można zawiesić  ucznia w jego prawach rozumianych jako pozbawienie możliwości uczęszczania na zajęciach i bez względu na wiek ucznia. Należy poszukiwać innych rozwiązań, ale także przeformułować karę polegającą na zawieszeniu ucznia w jego prawach. Kara nie może polegać np. na zakazie uczęszczania do szkoły, ale na utracie przywilejów. Rodzaje kar stosowanych wobec uczniów oraz tryb odwoływania się od kary powinien określać statut (art. 98 ust. 1 pkt 19 ustawy - Prawo oświatowe). Zatem wykaz kar możliwych do stosowania w danej szkole powinien przewidywać statut.

Zawieszenie ucznia w prawach może mieć dwa różne oblicza. Może dotyczyć ograniczenia ucznia w jego prawach o charakterze szkolnych przywilejów gwarantowanych wyłącznie przez statut danej szkoły, jak również ograniczenia jego praw wynikających z przepisów powszechnie obowiązujących.  Możliwy jest zapis pozbawiający określone prawa ucznia mające podstawę w statucie. Reakcją szkoły na naganne zachowanie ucznia nie może być wymierzenie kary zawieszenia w prawach ucznia, która ma polegać na zakazie uczestniczenia w zajęciach dydaktyczno-wychowawczych. Zawieszenie w prawach ucznia poprzez ograniczenia prawa do nauki (art. 70 Konstytucji) jest naruszeniem jego prawa wynikającego z konstytucji. Zatem zawieszenie ucznia pozostaje w sprzeczności z przywołanymi zapisami, szkoła nie może uczniowi zabronić realizacji jego ustawowego obowiązku, nawet, jeśli zachowuje się niewłaściwie. Potwierdziło to również ministerstwo edukacji, twierdząc, że prawo do nauki jest prawem konstytucyjnym i nie wolno go zabierać uczniowi - nawet gdy łamie szkolne reguły. 

Orzecznictwo:

  • Wyroku Sąd Apelacyjnego w Białymstoku z 31 grudnia 2012 r. (sygn. akt  I ACa 504/11).
  • Wyrok Sadu Apelacyjnego w Poznaniu z 10 stycznia 2008 r. (sygn. akt I ACa 1057/07).
Odpowiedzi udzielili: Małgorzata Celuch, Dariusz Skrzyński, Leszek Zaleśny

Nagrody i wyróżnienia

Sprawdź inne serwisy

Epedagogika Poradnik Dyrektora Szkoły Strefa logopedy Kwadrans dla dyrektora szkoły Zarządzanie przedszkolem kadry i finanse resql